Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ

2. Η ΕΣΣΔ σε κίνδυνο

Κι ενώ η δύση κοιμόταν τον ύπνο τού δικαίου, στην Μόσχα οι ανησυχίες εντείνονταν. Η ελπίδα ορισμένων αιθεροβαμόνων πως το γερμανικό προλεταριάτο θα επαναστατούσε κόντρα στην αυξανόμενη ισχύ τού φασισμού, απορριπτόταν ασυζητητί από τους θεωρητικούς αναλυτές τού μαρξισμού, οι οποίοι ήσαν πεπεισμένοι -ορθώς- πως, με δεδομένο ότι η σοσιαλδημοκρατία στήριζε τους ναζί, τα λαϊκά στρώματα όχι μόνο δεν θα επαναστατούσαν αλλ' αντιθέτως θα συντάσσονταν με τον Χίτλερ.

Παράλληλα, ο δαιμόνιος Στάλιν με το επιτελείο του είχαν κάνει φύλλο και φτερό το ευαγγέλιο του χιτλερισμού, δηλαδή το διαβόητο βιβλίο τού Χίτλερ Ο Αγών μου (Mein Kampf), όπου τα σχέδια του φύρερ εξετίθεντο πεντακάθαρα και δεν επιδέχονταν αμφισβητήσεων, όσον αφορούσε τις προθέσεις τού Χίτλερ απέναντι στην Σοβιετική Ένωση: αυτά τα σχέδια μιλούσαν ευθέως για εξάλειψη της μαρξιστικής ιδεολογίας. Παράλληλα, ο Χίτλερ απέκλειε κάθε περίπτωση επέκτασης της Γερμανίας προς την Μεσόγειο ή και προς τις βόρειες ακτές τής Αφρικής, ενώ επικεντρωνόταν σε αυτό που ανέκαθεν εθεωρείτο ως ουσία των γερμανικών επιδιώξεων: το Drag nach Osten, δηλαδή την επέκταση προς ανατολάς, εις βάρος των σλαβικών λαών, ειδικώτερα δε των ρώσσων και των ουκρανών.

Με σαφή την φιλοδοξία τού Χίτλερ να κερδίσει, για λογαριασμό της Γερμανίας εδάφη τής Σοβιετικής Ένωσης και όχι τμήματα των βρεττανικών ή γαλλικών αποικιών, η κατάσταση ήταν επικίνδυνη για τους σοβιετικούς. Εξ άλλου, κατά τον Α' Π.Π. οι γερμανοί είχαν νικήσει κατ' επανάληψη τα τσαρικά στρατεύματα, αφήνοντας πικρές αναμνήσεις και αίσθηση ταπείνωσης στους ρώσσους. Κι αν στο μεταξύ η ΕΣΣΔ είχε ισχυροποιηθεί στρατιωτικά και αναπτυχθεί βιομηχανικά, είχε να σκέφτεται όχι μόνο τους γερμανούς αλλά και τους ιάπωνες, οι οποίοι την αψηφούσαν ευθέως στην ανατολή, καταλαμβάνοντας την Μαντζουρία.

Τότε ο Στάλιν συνέλαβε την ιδέα να προσεγγίσει όσες καπιταλιστικές χώρες μπορεί να αισθάνονταν ότι απειλούνταν από την ισχυροποίηση της Γερμανίας. Πρώτη του δουλειά ήταν να πλησιάσει τους γάλλους και να διερευνήσει τις προθέσεις τους σχετικά με την τήρηση της γαλλορωσσικής συμμαχίας, η οποία είχε συμφωνηθεί τόσο με την συμφωνία του 1891 όσο και με την στρατιωτική σύμβαση του 1892. Όμως, οι Γάλλοι (πιεζόμενοι ταυτόχρονα και από άλλες κυβερνήσεις, όπως είπαμε χτες) δεν είχαν καμμιά διάθεση να καθήσουν στο ίδιο τραπέζι με τον Στάλιν. Έτσι, βρήκαν ως πρόφαση για να "στρίψουν α λα γαλλικά" το ότι η εν λόγω συμμαχία είχε γίνει με την Ρωσσία, η οποία δεν υπήρχε πλέον ως αυτόνομο κράτος. Κατά βάθος, όμως, είχαν στον νου τους δυο πράγματα: πρώτον, αισθάνονταν ασφαλείς έναντι του οποιουδήποτε γερμανικού κινδύνου, λόγω της περίφημης "Γραμμής Μαζινό" και, δεύτερον, ήσαν σίγουροι ότι ο Χίτλερ θα εκινείτο (αν εκινείτο) προς ανατολάς, οπότε δεν είχαν κανένα λόγο να σπεύσουν σε βοήθεια των κομμουνιστών.

Επίσης, το καλοκαίρι του 1935 ο Στάλιν πέρασε προς όλα τα κομμουνιστικά κόμματα της δύσης (μέσω Κομιντέρν) την οδηγία να εγκαταλειφθεί η πολιτική σύγκρουσης με την σοσιαλδημοκρατία ή με άλλες αριστερές δυνάμεις και ταυτόχρονα να ενεργοποιηθούν διαδικασίες σύμπηξης Λαϊκών Μετώπων. Από πρώτη άποψη, η οδηγία δείχνει ως οπισθοχώρηση της επαναστατικής διαδικασίας. Όμως, η ιδέα τού Στάλιν ήταν να αποφευχθεί με κάθε τρόπο στην Ευρώπη  η εδραίωση αντικομμουνιστικών ή φιλοφασιστικών κυβερνήσεων (πιθανών μελλοντικών συμμάχων τού Χίτλερ) και, παράλληλα, να προωθηθεί η άνοδος στην εξουσία κάποιων δυνάμεων που θα ήσαν διατεθειμένες να συμμαχήσουν με την ΕΣΣΔ.

Στο μεταξύ, η σοβιετική διπλωματία είχε καταφέρει να γίνει δεκτή η χώρα στην Κοινωνία των Εθνών (τον πρόδρομο του σημερινού ΟΗΕ) το 1934, αλλά από το σημείο αυτό μέχρι το να θεωρηθούν οι κομμουνιστές ως επιθυμητοί σύμμαχοι η απόσταση ήταν αβυσσαλέα. Η δύση δεν καλόβλεπε την αύξηση των σοβιετικών εξοπλιστικών προγραμμάτων, φοβούμενη πως ο Στάλιν δεν θα χρησιμοποιούσε τα όπλα του μόνο κατά της Γερμανίας.

Έτσι, η προσπάθεια του Στάλιν να ξυπνήσει τους μακαρίως κοιμωμένους ευρωπαίους έπεσε στο κενό. Οι νικητές τού Α' Π.Π. δεν πήραν χαμπάρι τον κίνδυνο ούτε όταν η Ιαπωνία χτύπησε την Μαντζουρία στις 19/9/1931, ούτε όταν η Ιταλία εισέβαλε στην Αιθιοπία στις 25/11/1935, ούτε όταν η Γερμανία με την Ιαπωνία υπέγραψαν στις 25/11/1936 σύμφωνο στρατιωτικής συνεργασίας κατά των χωρών-μελών της Κομμουνιστικής Διεθνούς (το γνωστό ως "Σύμφωνο Αντικομιντέρν"), το οποίο συνιστούσε απροκάλυπτη παραβίαση των όρων τής Συνθήκης των Βερσαλλιών. Όσο εκτιμούσαν πως η Γερμανία δεν συνιστούσε κίνδυνο παρά μόνο για την ΕΣΣΔ, όλα ήταν καλά.


Λένε πως ο Χίτλερ παραβίασε κατάφωρα την Συνθήκη των Βερσαλλιών και κακώς οι σύμμαχοι της πρώην Αντάντ δεν αντέδρασαν. Λάθος. Η Συνθήκη των Βερσαλλιών παραβιάστηκε με τις ευλογίες των συμμάχων, για να μη πούμε ότι παραβιάστηκε πρώτα απ' αυτούς. Στην ουσία, ο Χίτλερ δεν παραβίασε παρά μόνο...ανοιχτές πόρτες.

Στο επόμενο σημείωμα θα επιχειρήσουμε μια σύντομη παρουσίαση του διπλωματικού πλέγματος από τα τέλη του 19ου αιώνα έως την άνοδο των ναζί στην εξουσία. Έτσι, θα καταλάβουμε καλύτερα το πώς παίχτηκε το παιχνίδι την περίοδο 1933-1939 αλλά θα έχουμε και την ευκαιρία να πούμε περισσότερα για την γαλλορωσσική συμμαχία, ικανοποιώντας όσους θα ήθελαν περισσότερα στοιχεία γι' αυτήν (σημειώστε ότι θα δυσκολευτείτε να βρείτε ιστορικό βιβλίο που να εγκαλεί τους γάλλους για την αδρανοποίηση αυτής της συμφωνίας).