Όταν η ελληνική αστική τάξη διεκδικεί τα Γλυπτά του Παρθενώνα

 

α) Θέλουν τα ελληνικά υπουργεία να κρυφτούν,
και η χαρά δεν τα αφήνει

Για τις «ελληνικές» κυβερνήσεις, η υποτέλεια είναι τρόπος ζωής. Από συστάσεως του ελληνικού κράτους. Κανένας δεν υπέδειξε στον υπουργό Εξωτερικών της Ελλάδας να κάνει υπόκλιση στη θέα του Ερντογάν. Όμως ο Γ. Γεραπετρίτης έτσι αισθανόταν ότι όφειλε να πράξει, και έτσι έπραξε. Οι γονυκλισίες βρίσκονται βαθιά στο DNA της ελληνικής αστικής τάξης, και των εκπροσώπων της, και αυτό δύσκολα ξεριζώνεται. Μάλιστα, οι γονυκλισίες στατιστικώς απαντώνται ακόμη συχνότερα στους γαλάζιους «πατριώτες», καθώς και σε όλη τη συνομοταξία των «αρίστων».

Ακόμη και όταν προκάτοχος του Κ. Μητσοτάκη στο τιμόνι της γαλάζιας παράταξης ήταν ο Α. Σαμαράς, ο οποίος διακηρυγμένα δεν συνδιαλέγεται με πειρατές, το βιβλίο της Ιστορίας της Τέχνης της Γ΄ Λυκείου δίδασκε για τα Γλυπτά: «Όμως με τη μεταφορά των μαρμάρων του Παρθενώνα στην Αγγλία από το Λόρδο Έλγιν, το 1806, για πρώτη φορά οι καλλιτέχνες των ευρωπαϊκών χωρών μπόρεσαν να δουν και να θαυμάσουν από κοντά έργα της ακμής της ελληνικής γλυπτικής» (κεφάλαιο 12: Νεοκλασικισμός, σελ. 190). Κάτι τέτοιο, θα περίμενε κανείς να το διαβάσει σε ένα βρετανικό, όχι σε ένα ελληνικό βιβλίο Ιστορίας της Τέχνης. Από το βρετανικό, και όχι από το ελληνικό υπουργείο Παιδείας. Βέβαια, ακόμη και οι Βρετανοί, δεν θα υποβάθμιζαν τη λεία τους, και δεν θα υποτιμούσαν τα «Γλυπτά» του Παρθενώνα, αποκαλώντας τα «μάρμαρα».

Σήμερα, αν μπει κανείς στον κόπο να επισκεφτεί την επίσημη σελίδα του υπουργείου Πολιτισμού που είναι αφιερωμένη «στα Γλυπτά που λείπουν από τον Παρθενώνα» δεν θα βρει πουθενά τον όρο «κλεμμένα» ή «διαρπαγμένα» ή «λεηλατημένα». Αντιθέτως, από το σχετικό κείμενο μοιάζει να προκύπτει πως μια μεταφυσική δύναμη σκόρπισε τα Γλυπτά στην υφήλιο, και τώρα είναι η ώρα κάπου και κάπως να διαβολομαζέψουμε και να επανενώσουμε ό,τι είναι διαβολοσκορπισμένο:
«Οι εικόνες που παρουσιάζονται εδώ αποτελούν ορισμένα από τα πιο εύγλωττα παραδείγματα των διαμελισμένων γλυπτών του Παρθενώνα, τα οποία σήμερα βρίσκονται διασπαρμένα, κυρίως, μεταξύ του Βρετανικού Μουσείου στο Λονδίνο και του Μουσείου της Ακρόπολης στην Αθήνα (…) Τα Μάρμαρα του Παρθενώνα, που εκτίθενται στο Βρετανικό Μουσείο, αποτελούν το 50% περίπου του συνόλου του γλυπτού διακόσμου του Παρθενώνα που σώζεται σήμερα. Η ανάγκη για την επανένωσή τους με το άλλο 45% περίπου που βρίσκεται στην Αθήνα αποτελεί πολιτιστική επιταγή που επιβάλλεται να πραγματοποιηθεί».

Ο ανυποψίαστος αναγνώστης δεν προσλαμβάνει την έννοια της διαρπαγής, αλλά της «διασποράς». Ο συντάκτης του επιστημονικού κειμένου του υπουργείου Πολιτισμού, αφού για μια ακόμη φορά υποβιβάζει τα «Γλυπτά» σε «μάρμαρα», τα λογαριάζει σαν ένα ξεχωριστό σύνολο από το οποίο πράγματι η ελληνική πλευρά διατηρεί το 45% και η βρετανική το 50%. Χάσαμε, για λίγες ποσοστιαίες μονάδες! Η πράξη αυτή θα μπορούσε να είναι σωστή, με τη διαφορά ότι είναι λάθος. Τα Γλυπτά του Παρθενώνα είναι αναπόσπαστο τμήμα του ίδιου του …Παρθενώνα, τον οποίο ευτυχώς οι Βρετανοί και οι άλλοι αποικιοκράτες δεν μπόρεσαν να σηκώσουν από τα θεμέλιά του (όπως έκαναν με άλλα αρχαία μνημεία, όπως π.χ. με ολόκληρο τον Βωμό της Περγάμου που σήμερα βρίσκεται στο Βερολίνο). Ο γλυπτός διάκοσμος του Παρθενώνα είναι σε ποσοστό μικρότερος από το 5% του συνολικού μνημείου, το οποίο ευτυχώς βρίσκεται αμετακίνητο στην Αθήνα, εδώ και 2.500 χρόνια, και σε αυτό πρέπει να επιστρέψει.

Όμως η ελληνική πλευρά δεν φαίνεται να σχεδιάζει να διεκδικήσει ως κλεμμένο το τμήμα του γλυπτού διάκοσμου που απέσπασε ο Έλγιν, αλλά να διαπραγματευτεί στη βάση του 50-50 μια αδιευκρίνιστη «συνεργασία με τη Μεγάλη Βρετανία στο όνομα του ίδιου του μνημείου και της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Αυτός ο στόχος μπορεί να επιτευχθεί μέσω διμερούς πολιτιστικής και εκπαιδευτικής συνεργασίας. Πιο συγκεκριμένα, η πρόταση αφορά στην έκθεση των γλυπτών του μνημείου στην ειδική αίθουσα του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης». Ούτε «αποκατάσταση του μνημείου», ούτε «επιστροφή των κλεμμένων», αλλά «έκθεση» μέσω «διμερούς» συνεργασίας. Αυτά γράφει η επίσημη σελίδα του υπουργείου Πολιτισμού. Η υπόθεση αναδύει άρωμα «δανεισμού». Το χειρότερο δε σενάριο που επιτρέπεται από τα συμφραζόμενα είναι να ανταλλάσσουμε μετόπες με τους Βρετανούς: εμείς θα τους στέλνουμε υλικό από το διαθέσιμο 45% του γλυπτού διάκοσμου, και εκείνοι θα ανταποδίδουν στέλνοντας για λίγο πίσω, κομμάτι από το κλεμμένο 50%.

β) 5%

ΔΕΝ έχουν μόνο οι Βρετανοί μετόπες, τμήματα από τη ζωφόρο, και κομμάτια γλυπτών από τα αετώματα του Παρθενώνα. Διότι 45%+50%=95%, όχι 100%. Αρκετές πρώην αποικιοκρατικές ή/και νυν ιμπεριαλιστικές δυνάμεις κρατούν από ένα κομματάκι του Παρθενώνα, και όλες αυτές μαζί συμπληρώνουν το 5% του σωζόμενου διάκοσμου που μας λείπει.

Η Βρετανία (Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου), λοιπόν, έχει 56 από τους συνολικά 97 σωζόμενους λίθους της ζωφόρου, 19 από τις σωζόμενες μορφές των αετωμάτων, 16 σωζόμενες μετόπες από το αρχικό σύνολο των 92. Τα γλυπτά αυτά αφαιρέθηκαν και εκλάπησαν από τον λόρδο Έλγιν στα χρόνια 1799-1803. Ας σημειωθεί ότι το Βρετανικό Μουσείο έχει δανείσει στο παρελθόν, σε τρίτες χώρες, γλυπτά του Παρθενώνα (πχ. στο τέλος του 2014 είχε δανείσει στο Μουσείο Ερμιτάζ της Ρωσίας το άγαλμα του Ποταμού Κηφισού, αυτό που τα ελληνικά ΜΜΕ δεν μπορούν να ξεχωρίσουν από τον Ποταμό Ιλισσό).

Η Γαλλία (Μουσείο Λούβρου) διατηρεί 1 πλάκα μήκους 2 μέτρων από την ανατολική ζωφόρο (Πλάκα των Εργαστίνων), αλλά και 1 μετόπη, αυτήν που ο Μητσοτάκης ζήτησε «δανεική» από τον Μακρόν το 2019 για να εορτάσουμε περήφανα το 2021 τα 200 χρόνια ανεξαρτησίας. Ο Μακρόν είπε το πολυπόθητο «ναι», και …δεν έστειλε ποτέ τη μετόπη. Ας σημειωθεί ότι οι Γάλλοι έδειξαν τον δρόμο στον Έλγιν, καθώς  ο «αρχαιολάτρης» και ζωγράφος Λουί Φρανσουά Σεμπαστιάν Φοβέλ ξήλωσε τη μετόπη στα 1788. Επιπλέον, το Λούβρο διατηρεί και το κεφάλι της Ίριδας από το άγαλμα του Δυτικού αετώματος, με μια διαδρομή που παρακολουθεί τον βομβαρδισμό της Ακρόπολης το 1687 από τον Μοροζίνι, μεταφορά στη Βενετία με εντολή του Ενετού δόγη, αγορά από Γερμανό συλλέκτη, πώληση σε Γάλλο μαρκήσιο. Αυτοί ήταν οι «άριστοι» της εποχής! Η τραγική ιστορία του αγάλματος συμπληρώνεται από το γεγονός ότι το σώμα του εκτίθεται στο …Βρετανικό Μουσείο.

Η Γερμανία έχει τουλάχιστον δέκα θραύσματα από τον διάκοσμο του Παρθενώνα, μοιρασμένα στα Μουσεία του Βερολίνου, του Μονάχου και της Καρλσρούης, αλλά και στο Μουσείο Μάρτιν φον Βάγκνερ του Πανεπιστημίου του Βίρτσμπουργκ.
Η Αυστρία (Μουσείο Ιστορίας Τέχνης της Βιέννης) έχει επίσης κομμάτια του γλυπτού διάκοσμου από τη βόρεια πλευρά της ζωφόρου του Παρθενώνα.
Η Δανία (Εθνικό Μουσείο Κοπεγχάγης) διατηρεί (τουλάχιστον) τμήματα από 2 μετόπες. Και εδώ, κομμάτι της μίας μετόπης που συμπληρώνει το παζλ βρίσκεται …στο Βρετανικό Μουσείο.
Η λίστα συμπληρώνεται με θραύσματα και αποτμήματα και σε άλλα Μουσεία της Ευρώπης.
Διερωτάται, εύλογα, κανείς: Για ποιον λόγο η ελληνική πλευρά δεν ξεκινά τη διεκδίκησή της από τις χώρες που έχουν λιγότερα και μικρότερα (κλεμμένα) κομμάτια του γλυπτού διακόσμου του Παρθενώνα, ώστε να δημιουργήσει «προηγούμενα», και να διαμορφώσει κλίμα επιστροφής των λεηλατημένων, πριν αντιμετωπίσει το λίκνο της αποικιοκρατίας, το Βρετανικό μουσείο και τους Βρετανούς;

γ) ένας εθνικός στόχος αφημένος στην τύχη του

Μολονότι μοιάζει να έχει στοιχεία κυβερνητικού σχεδιασμού, και μάλιστα «οι εξελίξεις» στο θέμα των Γλυπτών υπήρξαν και προεκλογική δέσμευση του Κ. Μητσοτάκη, στην πραγματικότητα τα πράγματα δεν είναι διόλου έτσι.
Το ζήτημα ανεβαίνει στη δημοσιότητα και πραγματοποιεί τις κορυφές του βασιζόμενο σχεδόν αποκλειστικά στην πίεση της ελληνικής, της βρετανικής, και παγκόσμιας κοινής γνώμης, οι οποίες έχουν τοποθετηθεί στη σωστή πλευρά της ιστορίας, ενάντια στην αποικιοκρατία, και υπέρ της επιστροφής των Γλυπτών στον τόπο που γεννήθηκαν.

Εκ Γερμανίας ορμώμενο, το 2006, με πρωτοβουλία των πρυτανικών αρχών του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης και ανυποψίαστο το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού, επιστράφηκε στη χώρα μας μικρό θραύσμα από το βόρειο τμήμα της ζωφόρου του Παρθενώνα.
Η Ιταλία και το Μουσείο Antonino Salinas του Παλέρμο τελικώς παρέδωσαν οριστικά στο Μουσείο της Ακρόπολης κομμάτι αναγλύφου από το ανατολικό τμήμα της ζωφόρου (κάτω άκρο θεάς Αρτέμιδας), αλλά το γεγονός αυτό υπήρξε δική τους πρωτοβουλία, μιας και το θραύσμα «Fagan» ερχόταν έπειτα από συμφωνία για δεύτερη φορά στην Ελλάδα σαν δανεικό (πρώτη φορά 2008, δεύτερη φορά 2022), αλλά η ιταλική πλευρά αποφάσισε να προχωρήσει στην εν λόγω «χειρονομία». Ας σημειωθεί ότι απαντήσαμε στη χειρονομία, με «αντιδάνεια»: ήδη από τον Φεβρουάριο του 2022 εκτίθεται στο Παλέρμο και στο Μουσείο Σαλίνας ένα σημαντικό ακέφαλο άγαλμα της θεάς Αθηνάς του 5ου αιώνα π.Χ. από το Μουσείο της Ακρόπολης. Στη συνέχεια, ένας γεωμετρικός αμφορέας του 8ου αιώνα π.Χ., επίσης από το Μουσείο της Ακρόπολης, θα εκτεθεί στο Μουσείο Σαλίνας για άλλα τέσσερα χρόνια.

Το Βατικανό πήρε τη σκυτάλη, και έτσι στις αρχές του 2023 ο Πάπας Φραγκίσκος «δώρισε» τρία θραύσματα (όχι στο Μουσείο Ακρόπολης, αλλά…) στον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο και την Εκκλησία της Ελλάδος. Από τα θησαυροφυλάκια του Βατικανού στάλθηκαν «μια ποικιλία», ήτοι λίθος από τη βόρεια πλευρά της ζωφόρου, 1 τμήμα μετόπης, και 1 τμήμα γλυπτού από αέτωμα του Παρθενώνα. Να ναι καλά η Εκκλησία της Ελλάδος που αποκαθιστά τον γλυπτό διάκοσμο του Παρθενώνα, και για την ακρίβεια το μικρό τμήμα που οι φανατικοί χριστιανοί αποφάσισαν πριν από κάποιους αιώνες τελικά να μην καταστρέψουν.

Πραγματικό κρίμα, η βρετανική κοινή γνώμη και οι αυθόρμητες πρωτοβουλίες προσωπικοτήτων του εξωτερικού να προσπερνούν έμπρακτα και αγωνιστικά, τόσο εύκολα, τα ανύπαρκτα ελληνικά κρατικά επιχειρήματα για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα.
Οριακά σουρεαλιστικό, από φιλοτιμία, ή κινούμενα με δικά τους κίνητρα, τα Μουσεία της Ευρώπης να προσφέρουν στο ελληνικό κράτος κομμάτια του γλυπτού διάκοσμου, και η ελληνική κυβέρνηση να αδυνατεί να συγκροτήσει ένα έστω μέτριο σχέδιο διεκδίκησης του συνόλου τους. «Τα μάρμαρα καλούν τα μάρμαρα», όπως έλεγε και ο Σαμαράς στα εγκαίνια του Νέου Μουσείου Ακρόπολης. Αυτή ήταν και η πρώτη φορά στην ιστορία της παγκόσμιας διπλωματίας που ένας ολόκληρος εθνικός στόχος, η επιστροφή των Γλυπτών τού Παρθενώνα, είχε ανατεθεί σε …ανόργανη ύλη.