Συνεχίζεται η ύφεση στην παγκόσμια οικονομία

Για έβδομη συνεχή χρονιά (από το Νοέμβρη του 2007 στις ΗΠΑ) συνεχίζεται η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση, που οδηγεί αναπόφευκτα σε δραματικές εξελίξεις σε βάρος των λαών του Πλανήτη. Και καθώς καμία γιατρειά δεν φαίνεται να δημιουργεί προϋποθέσεις ανάκαμψης –πέρα από την αμερικάνικη συνταγή της τροφοδότησης των καπιταλιστικών επιχειρήσεων με πληθωρικό χρήμα, που έχει ήδη δημιουργήσει μία τεράστια «φούσκα» στα αμερικανικά χρεόγραφα-  έχουν αρχίσει σοβαρές αντιπαραθέσεις μεταξύ των ιμπεριαλιστικών πόλων για το μοίρασμά των ήδη συρρικνωμένων παγκόσμιων αγορών. Ο ρυθμός ανάπτυξης του παγκόσμιου εμπορίου έχει μειωθεί δραστικά, σε σύγκριση με την περίοδο πριν την κρίση και η έλλειψη διαθέσιμων στη χρηματοδότηση του εμπορίου επιβραδύνει τις παγκόσμιες συναλλαγές, όπως αναφέρει η Παγκόσμια Έρευνα 2014: Rethinking Trade and Finance. Ο πρώην πρόεδρος της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ Μ.Μπερνάνκι δήλωσε ότι η οικονομική κρίση του 2008 ήταν στην πραγματικότητα χειρότερη από τη μεγάλη ύφεση του 1930.

Στην πραγματική οικονομία καταγράφεται συνεχής μείωση των επενδύσεων, την ώρα που τα διεθνή χρηματιστήρια (δείκτες Dax, Nikkei και Dow Jones) βρίσκονται σε συνεχή άνοδο. Μία ενδιαφέρουσα Έκθεση της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (BIS), αναφέρει ότι: «Ο κίνδυνος νέας φούσκας στις χρηματοοικονομικές αγορές είναι υπαρκτός και η οικονομική κρίση δεν έχει ξεπεραστεί, παρά τα μαζικά σωσίβια των κρατών για τη σωτηρία των αναξιοπαθούντων της τέχνης του επιχειρείν». Αυτό ακριβώς το χάσμα μεταξύ εικονικής και πραγματικής οικονομίας, οδηγεί αργά ή γρήγορα στην εκδήλωση νέας κρίσης πριν ακόμα ξεπεραστεί η προηγούμενη. Η τεράστια διεύρυνση της παραγωγής, εξ αιτίας της εισαγωγής νέων μηχανημάτων, της τελειοποίησης των τεχνικών, της ραγδαίας ανάπτυξης της νέας τεχνολογίας, σε όλα τα προηγούμενα χρόνια πριν την κρίση, σε συνδυασμό με τη νομοτελειακή τάση της πτώσης του ποσοστού κέρδους, οδήγησε τους καπιταλιστές σε νέα αύξηση της παραγωγής προκειμένου να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο με την αύξηση της μάζας της παραγωγής. Αυτό, δημιούργησε νέα αποθέματα εμπορευμάτων, κλείσιμο πλεονασματικών εργοστασίων, μείωση του μισθού εργασίας, αθρόες απολύσεις, πτώση της αγοραστικής δύναμης των νοικοκυριών, βάθεμα της κρίσης. Το ότι οι παγκόσμιες αποθήκες των ισχυρών καπιταλιστικά κρατών, είναι γεμάτες αδιάθετα stock, δηλοποιείται και από το γεγονός της πρόσφατης σοβαρής μείωσης της παραγωγής στην Κίνα, δηλ. στον μεγαλύτερο εμπορικό εξαγωγέα του Κόσμου.

Έξι χρόνια μετά την κατάρρευση της Lehmann Brothers (2008), απαισιοδοξία επικρατεί μεταξύ των απολογητών (πολιτικών, οικονομολόγων και δημοσιογράφων) του συστήματος, καθώς αντιλαμβάνονται πως σε κάποια στιγμή θα ακολουθήσει μία βίαιη έκρηξη όλων των παγκόσμιων αντιθέσεων, καθώς εκ μέρους των ιμπεριαλιστών θα πυροδοτηθούν εθνικιστικές έριδες, φυλετικές διακρίσεις, θρησκευτικές διενέξεις και το μόνο που θα απομείνει θα είναι η βέβαιη στροφή προς το κυνήγι των εξοπλισμών και τελικά στον πόλεμο. Αυτή την αδήριτη πραγματικότητα έχει αποδείξει η Ιστορία όλων των πολέμων, που στοίχισε στην Ανθρωπότητα ποτάμια αίματος και βουνά ερειπίων.   Στη μητρόπολη του καπιταλισμού, τις ΗΠΑ, το χρηματιστικό κεφάλαιο έχει μετακυλήσει το σύνολο σχεδόν των δραστηριοτήτων του στην αγοραπωλησία αξιόγραφων, μέσω των χρηματιστηρίων, έχοντας επενδύσει τη μεγάλη μάζα της παραγωγής της στις χώρες-μαξιλάρια, όπου το σχεδόν ανύπαρκτο εργασιακό καθεστώς προσφέρει μεγάλο κέρδος. Εξ άλλου η συνεχής τροφοδότηση της αγοράς με 16 δις δολάρια το μήνα, ήδη από το 2008, διευκόλυνε θεαματικά την εικονική άνοδο των αμερικάνικων χρηματιστηρίων και επιβράβευσε την καθημερινή εμφάνιση των διαφόρων funds και την αεριτζίδικη δράση των  golden boys. Για να δείξουμε το μέγεθος του προβλήματος, επισημαίνουμε ότι η ονομαστική αξία της αγοράς παραγώγων από 3,5 φορές του παγκόσμιου ΑΕΠ (παγκόσμιο ΑΕΠ = περίπου 65 τρις δολάρια ΗΠΑ) που ήταν το 1988, σήμερα είναι 12πλάσιο του παγκόσμιου  ΑΕΠ, δίχως να αναφέρουμε την εμπλοκή του ευρωπαϊκού τραπεζικού τομέα στην εν λόγω αγορά. Αυτό σημαίνει «χαρτιά» χωρίς χρηματικό, ή, πιο σωστά, κεφαλαιακό αντίκρισμα. Εξ άλλου πρόσφατη Έκθεση του ΔΝΤ ανεβάζει το ύψος του αμερικανικού χρέους -δημόσιου και ιδιωτικού- στα 60 τρις δολάρια, με το χρέος νοικοκυριών και επιχειρήσεων να σημειώνει τη μεγαλύτερη αύξηση. Πιο συγκεκριμένα, το συνολικό χρέος των ΗΠΑ το α' τρίμηνο του 2014 έφτασε τα 59,4 τρις δολάρια, παρουσιάζοντας αύξηση σχεδόν 500 δις σε σχέση με το αμέσως προηγούμενο, τέταρτο τρίμηνο του 2013. Όπως δείχνουν τα στοιχεία, το συνολικό χρέος -κεντρικής κυβέρνησης, επιχειρήσεων, στεγαστικών και καταναλωτικών δανείων- ήταν μόλις 2,2 τρις δολάρια πριν 40 χρόνια. Η ραγδαία αυτή αύξηση, βάζει σε κίνδυνο την παγκόσμια οικονομία, εξ αιτίας της μεγάλης διάχυσης του αμερικάνικου χρηματιστικού κεφαλαίου. Παράλληλα, οι εξαιρετικά «σφιχτοί» προϋπολογισμοί, η σοβαρή μείωση των αμερικανικών εξαγωγών και η κάθετη πτώση της αγοραστικής δύναμης των εργαζομένων, απειλούν μία βόμβα έτοιμη να εκραγεί, στα θεμέλια της αμερικανικής οικονομίας.

Εξ άλλου, η Έκθεση του ΔΝΤ αναπροσάρμοσε προς τα κάτω τις προβλέψεις του για την αμερικανική οικονομία, σημειώνοντας στα συμπεράσματά του ότι για την επίτευξη σταθερής και μακροπρόθεσμης ανάπτυξης, τη μείωση της φτώχειας, τη σταθεροποίηση των δημόσιων οικονομικών και τη μείωση των κινδύνων που αντιμετωπίζει το χρηματοπιστωτικό σύστημα, θα απαιτηθούν ακόμη αρκετά χρόνια. Την ίδια στιγμή, επισημαίνει ότι απαιτείται άμεσα η λήψη μέτρων για τη μείωση της μακροχρόνιας ανεργίας και προτείνει, ανάμεσα σε άλλα, την αύξηση του κατώτερου μισθού, δημόσιες επενδύσεις σε υποδομές, βελτίωση του φορολογικού συστήματος αλλά και την αύξηση των εσόδων από φόρους, ριζική αλλαγή της κοινωνικής πολιτικής που θα οδηγεί σε μείωση του κόστους των δαπανών Υγείας για τους πολίτες, αλλά και περιορισμό του δημόσιου χρέους ώστε να τεθεί σε βιώσιμα επίπεδα. Το ΔΝΤ, ανακοίνωσε ότι φέτος οι ρυθμοί ανάπτυξης θα είναι της τάξης του 2% (έναντι περίπου 2,8% που ήταν οι αρχικές προβλέψεις), ενώ ο πληθωρισμός θα κινηθεί αρκετά κάτω από το όριο του 2% που έχει θέσει ως στόχο η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (FED). Πιο συγκεκριμένα, ο πληθωρισμός φέτος αναμένεται να κινηθεί με ρυθμούς 1,9% και η ανεργία θα φτάσει στο 6,2%, ενώ το επόμενο έτος αναμένεται αύξηση του ΑΕΠ κατά 3%, ο πληθωρισμός στο 1,8% και η ανεργία στο 5,9%. Η απόφαση της FED να αυξήσει το επόμενο διάστημα τα βασικά της επιτόκια και να εγκαταλείψει σταδιακά την πολιτική της «νομισματικής χαλάρωσης», παρέχοντας «φτηνό χρήμα» στην οικονομία, με επιτόκια που κινούνται σταθερά σε μηδενικά επίπεδα, έχει προκαλέσει πολλές ενστάσεις μεταξύ των διαφόρων μερίδων της αμερικανικής αστικής τάξης.

Στην Ευρώπη, καθώς η καπιταλιστική κρίση συνεχίζεται, τα πράγματα πηγαίνουν από το κακό στο χειρότερο, ενώ η σύσκεψη έγκριτων οικονομολόγων τον περασμένο μήνα, αποφάνθηκε με απαισιόδοξες προβλέψεις για την παγκόσμια οικονομία. Τα ισχυρότερα καπιταλιστικά κράτη της Ευρωζώνης, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, βρίσκονται σε σοβαρή ύφεση, ενώ η Γερμανία για πρώτη φορά εμφανίζει πτώση της βιομηχανικής δραστηριότητας. Ωστόσο, τόσο η Γαλλία, όσο και η Ιταλία, επικροτούν κάθε μέτρο που θα τροφοδοτήσει με άφθονο χρήμα τις αποστεγνωμένες οικονομίες τους, την ώρα που η κάθετη πτώση των επενδύσεων τα υψηλά χρέη, ο αποπληθωρισμός και η ανεργία κινδυνεύουν να τις οδηγήσουν σε χρεοκοπία. Τα αποτελέσματα των Ευρωεκλογών, απέδειξαν με ανάγλυφο τρόπο τις ενδοαστικές συγκρούσεις μέσα στην Ευρωζώνη, αλλά και στη Βρετανία. Σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε την περασμένη εβδομάδα στη δημοσιότητα η Κομισιόν, υποχώρησε τον Αύγουστο ο δείκτης Οικονομικού Κλίματος (ESI) στην Ευρωζώνη και διαμορφώθηκε στις 100,6 μονάδες από 102,1 μονάδες τον προηγούμενο μήνα. Μεταξύ των μεγαλύτερων οικονομιών της Ευρωζώνης, ο δείκτης υποχώρησε σημαντικά στην Ιταλία (-4.1) διολισθαίνοντας κάτω από το μακροπρόθεσμο μέσο όρο του 100 και στη Γερμανία (-1,9). Μικρότερη πτώση καταγράφηκε στη Γαλλία (-0,6) και την Ολλανδία (-0,8). Στην Ελλάδα ο δείκτης υποχώρησε στο 101,9 από 102,6 τον προηγούμενο μήνα. Στη Σύνοδο Κορυφής της 30ης Αυγούστου, για τη σύνθεση της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Κομισιόν), υπό την προεδρία του Ζ.Κ.Γιούνκερ, έγινε αντιπαράθεση κυρίως για το κρίσιμο χαρτοφυλάκιο των οικονομικών και νομισματικών υποθέσεων, το οποίο θα αναλάβει την ευθύνη της ακολουθητέας πολιτικής της «λιτότητας» ή της «ανάπτυξης», στις πλάτες πάντα των ευρωπαϊκών λαών. Για τη θέση αυτή το Παρίσι προτείνει τον πρώην υπουργό Οικονομικών, Π.Μοσκοβισί, για τον οποίο όμως αντιδρά η Γερμανία. Πάντως η ανακοίνωση της σύνθεσης της νέας Κομισιόν θα αναγγελθεί από μέρα σε μέρα. Φωτιές άναψε η πρόσφατη δήλωση του προέδρου της ΕΚΤ, Μ.Ντράγκι στο Jackson Hall των ΗΠΑ, ότι είναι «έτοιμος να προσαρμόσει τη νομισματική πολιτική της ΕΕ», η οποία ερμηνεύτηκε σαν αφετηρία για κοπή πληθωριστικού χρήματος (ή και έκδοση ευρωομολόγου) κατά τα πρότυπα της FED, και οδήγησε σε σοβαρή αντιπαράθεση με τη Γερμανίδα καγκελάριο. Η προχθεσινή απόφαση του Ντράγκι να μειώσει τα επιτόκια της ΕΚΤ στο 0,05% και να διαθέσει ρευστότητα 500 δις ευρώ στην ευρωπαϊκή οικονομία, θεωρείται ένα πρώτο ρήγμα των υπέρμαχων της “ανάπτυξης” κατά της πολιτικής της λιτότητας που επιβάλλει εδώ και μια εικοσαετία το Βερολίνο. Η απόφαση αυτή  προκάλεσε σύγχυση στις διάφορες μερίδες των ευρωπαϊκών αστικών τάξεων  σχετικά με το εύρος των παρεμβάσεων στις οποίες θα προχωρήσει η ΕΚΤ, με τα ζητήματα σχετικά με τα μέτρα “χαλάρωσης” της νομισματικής πολιτικής να παραμένουν ανοικτά. Βέβαια, η εργατική τάξη δεν έχει να ωφεληθεί σε τίποτα από τα τεράστια ποσά που αφειδώς διοχετεύονται προς το χρηματιστικό κεφάλαιο.

Τέλος, η κλιμάκωση της κατάστασης στο Ιράκ, στο Ισραήλ καθώς και η κρίση στην Ουκρανία, η εμπλοκή της ΕΕ και οι οικονομικές κυρώσεις της Ρωσίας, εν όψει μάλιστα και του επερχόμενου χειμώνα, αποτελούν ένα σοβαρότατο πρόβλημα για το σύνολο των κρατών-μελών της ΕΕ, καθώς οι ΗΠΑ δεν φαίνονται διατεθειμένες να καλύψουν τις ενεργειακές ανάγκες της Ευρώπης. Η αιχμή του δόρατος χτυπά τη Γερμανία καθώς το περίπου 25% των εξαγωγικών της δραστηριοτήτων προωθείται στη Ρωσία.   Η κρίση συνεχίζεται, επηρεάζοντας και τις χώρες του BRICS, οι οποίες παρουσιάζουν φαινόμενα επιβράδυνσης. Το ότι ο ρυθμός του 10-11% ανάπτυξης της Κίνας, έγινε το 2014 7,5%, δημιουργεί σοβαρούς τριγμούς για την παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία. Οι οικονομικές κυρώσεις των ΗΠΑ και ΕΕ προς τη Ρωσία, αναδεικνύουν το Ουκρανικό σε ζήτημα πρώτης γραμμής. Η Έκθεση του ΔΝΤ προβλέπει ουσιαστικά στασιμότητα (ανάπτυξη 0,2%,) έναντι της προηγούμενης εκτίμησης για ανάπτυξη 1,3% για τη ρώσικη οικονομία, ενώ η οικονομία της Βραζιλίας επιβραδύνεται (ανάπτυξη κατά 0,1%, έναντι προβλέψεων 1,8%). Αντίστοιχα προβλήματα αλλά σε μικρότερο βαθμό παρουσιάζουν η Νότια Αφρική και η Ινδία. Στην Ινδία είχαν επιδεινωθεί αφού υποτιμήθηκε το νόμισμά της ενώ υπήρξε και φυγή κεφαλαίων.   «Οι οικονομικές κρίσεις δείχνουν ανάγλυφα το ληστρικό χαρακτήρα του καπιταλισμού. Σε κάθε κρίση, μέσα σε συνθήκες έσχατης ανέχειας εκατομμύρια ανθρώπων καταδικασμένων στην αθλιότητα και την πείνα, καταστρέφονται τεράστιες μάζες εμπορευμάτων, που δεν μπορούν να πουληθούν (…) Οι κρίσεις προξενούν ανυπολόγιστα δεινά στην εργατική τάξη, στις βασικές μάζες της αγροτιάς, σε όλους τους εργαζόμενους. Προκαλούν μαζική ανεργία, που καταδικάζει σε αναγκαστική αργία αθλιότητα και πείνα εκατομμύρια ανθρώπους. Οι κεφαλαιοκράτες επωφελούνται από την ανεργία για να μεγαλώνουν με κάθε τρόπο την εκμετάλλευση της εργατικής τάξης, για να κατεβάζουν πάρα πολύ το βιοτικό επίπεδο των εργαζόμενων». (Ακαδ. Επιστημών της ΕΣΣΔ: ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ)