Το ΕΑΜ τότε… Και τώρα;

Πρπχθές, 12/10, είχαμε την επέτειο των 70 χρόνων από την απελευθέρωση της Ελλάδας από την γερμανική κατοχή. Στην Ακρόπολη και στο Σύνταγμα "τιμήθηκε" η επέτειος από την πολιτική, στρατιωτική και αστυνομική ηγεσία της χώρας. Με έναν τρόπο που όσοι κυκλοφορούσαν στο κέντρο και στην Ακρόπολη εκείνες τις στιγμές το μόνο που έπαιρναν χαμπάρι ήταν τα αστυνομικά μέτρα και την ...ευγενική συμπεριφορά των μπάτσων όταν αγωνιούσαν να κλείσουν τους δρόμους και τα περάσματα για περάσει με ασφάλεια η ηγεσία του τόπου. Ο φόβος του εχθρού λαού παντού και πάντα!
70 χρόνια μετά το ζητούμενο της ανεξαρτησίας της χώρας και του αφέντη λαού στο τόπο του είναι ακόμη πιο φανερά ζητούμενο! Ακολουθεί το άρθρο της Προλεταριακής Σημαίας για το ΕΑΜ το οποίο εξακολουθεί να προκαλεί ανατριχίλες στο αστικό πολιτικό σύστημα, και όχι μόνο!

Εξακολουθεί να εντυπωσιάζει η ιστορία της ανάπτυξης της Αντίστασης του λαού μας κατά τη διάρκεια της φασιστικής κατοχής την δεκαετία του ‘40. Είναι πραγματικά συγκλονιστικό όταν ένας λαός σηκώνεται και δείχνει τη δύναμή του, τρομάζοντας εχθρούς και «φίλους». Καθοριστικός παράγοντας στην ανάπτυξη της αντίστασης ήταν η ίδρυση του ΕΑΜ. Σχετικά με την ιστορία του αναπαράγουμε μερικά σημεία από παλιότερο δημοσίευμα μας για το ΕΑΜ:
«[…] Μια από τις στιγμές αυτές ήταν η ίδρυση του ΕΑΜ, του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου, στις 27 Σεπτεμβρίου του 1941.
Από την διακήρυξη του, την οποία υπέγραψαν 4 κόμματα, αλλά με την ουσιαστική πρωτοβουλία και οργανωτική δύναμη του ΚΚΕ, προβλέπονταν μεταξύ άλλων ως σκοποί “η απελευθέρωσις του Έθνους μας από τον σημερινόν ξένον ζυγόν και η απόκτησις της πλήρους ανεξαρτησίας της χώρας μας […] αμέσως μετά την εκδίωξιν των ξένων κατακτητών, […] η προκήρυξις εκλογών δια συντακτικήν εθνοσυνέλευσιν […] ίνα ο λαός αποφανθή κυριαρχικώς επί του τρόπου της διακυβερνήσεως του”.
Οι στόχοι του ΕΑΜ θα εκλαϊκευτούν σε μια μπροσούρα που έγραψε ο μεγάλος δάσκαλος Δημήτρης Γληνός, με τίτλο “τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ”. Το βιβλίο αυτό είναι γραμμένο με τρόπο απλό και κατανοητό από όλους και πρέπει να διαβαστεί όχι μόνο από όσους ασχολούνται με την περίοδο, αλλά και από τους σημερινούς, καθώς τα μηνύματα και οι απαντήσεις που δίνει διδάσκουν και σήμερα, όχι ως μια ανόητη μηχανική επανάληψή του αλλά ως παράδειγμα του πόσο βοηθά η σωστή ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης.
Το ΕΑΜ οργάνωσε τη ζωή των ανθρώπων των απελευθερωμένων περιοχών, με τρόπο πρωτοφανή για τη χώρα: Άνοιξε σχολεία, καταπολέμησε τη ληστεία, δημιουργήθηκε λαϊκή αυτοδιοίκηση, παίχτηκαν θεατρικές παραστάσεις, για πρώτη φορά οι ξεχασμένοι κάτοικοι της υπαίθρου ανέπνευσαν ελεύθερα.
Αυτή την ελεύθερη χώρα ανέλαβε να διοικήσει από την άνοιξη του 1944 η ΠΕΕΑ, η κυβέρνηση του βουνού, όπως επικράτησε να ονομάζεται, αλλά η δροσερή, όσο και δυναμική παρουσία που έβαλε τη σφραγίδα της στη δράση του ΕΑΜ, προερχόταν από τη νεολαία. Πρόκειται για την ΕΠΟΝ, η οποία ιδρύθηκε τον Φεβρουάριο του 1943 και ενοποίησε την πάλη των νέων για λευτεριά και πολιτισμό. Οι νέοι αυτοί έτρεχαν σε χωριά, εντάσσονταν σε ειδικούς λόχους στον ΕΛΑΣ, τραγουδούσαν και πολεμούσαν, κυριολεκτικά. Το ίδιο όμως έκαναν και στις πόλεις, κάτω κυριολεκτικά από την μπότα του κατακτητή και πολλές φορές με τίμημα τη ζωή τους. Έγραφαν συνθήματα, έμπαιναν μπροστά σε διαδηλώσεις, ξεσήκωναν απεργίες και διαδηλώσεις εναντίον των κατακτητών. Αυτή η δύναμη του ΕΑΜ, να οργανώνει διαδηλώσεις σε πόλεις, ήταν πρωτόγνωρη σε όλη την κατεχόμενη Ευρώπη. Ειδικά στην Αθήνα, δυο συλλαλητήρια έμειναν ιστορικά. Η διαδήλωση για τη ματαίωση της επιστράτευσης τον Μάρτιο του 1943, όταν οι διαδηλωτές έκαψαν τους καταλόγους των εργαζομένων που θα επιστρατεύονταν για την πολεμική μηχανή του Χίτλερ. Η Ελλάδα, χάρη σε αυτούς τους αγώνες, ήταν η μόνη χώρα στην οποία δεν εφαρμόστηκε η πολιτική επιστράτευση. Το δεύτερο συλλαλητήριο έγινε εναντίον της Βουλγαρικής κατοχής στην Μακεδονία, τον Ιούλιο του 1943. Παρόμοιες διαδηλώσεις και κινητοποιήσεις πραγματοποιήθηκαν σε πολλές πόλεις, με διάφορα αιτήματα, πάντα όμως με κινητήρια δύναμη το ΕΑΜ. Επίσης, θα πρέπει να γίνει ειδική αναφορά στο ΕΕΑΜ, το εργατικό ΕΑΜ. Το Εργατικό ΕΑΜ ιδρύθηκε ήδη από το καλοκαίρι του 1941 και έπαιξε σημαντικό ρόλο στην οργάνωση και επιβίωση των εργαζομένων και εργατών, τον πρώτο δύσκολο και φονικό χειμώνα του 1941-2, όσο και στις μεγαλειώδεις απεργίες και κινητοποιήσεις που ακολούθησαν […]».
Πέρα από τα σύντομα ιστορικά στοιχεία, έχει πολύ περισσότερο ενδιαφέρον να σταθεί κάποιος στα πολιτικά και κοινωνικά δεδομένα που συντέλεσαν στη γρήγορη ανάπτυξη του ΕΑΜ, την ίδρυση του ΕΛΑΣ, την έναρξη του ενόπλου αγώνα καθώς και στην τραγική κατάληξη του κινήματος, με την ήττα στην μάχη της Αθήνας και την συμφωνία της Βάρκιζας. Η τοποθέτηση του ΕΑΜ μέσα στο συγκεκριμένο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο δημιουργείται από την ανάγκη να αντιμετωπισθεί μια παλίρροια αυθαίρετων μεταφορών των δομών και της λειτουργίας του ΕΑΜ στη σημερνή κατάσταση και το δοσμένο κοινωνικό και ταξικό συσχετισμό. Έτσι, με μεγάλη ευκολία, δυνάμεις της ρεφορμιστικής αλλά και τις επαναστατικής αριστεράς, για να δικαιολογήσουν μια σειρά υποτυπώδεις δομές αλληλεγγύης, επικαλούνται το γνωστό στίχο «το ΕΑΜ μας έσωσε από την πείνα», «ξεχνώντας» το κύριο καθήκον του ΕΑΜ, που δεν ήταν άλλο από την πολιτική και κοινωνική οργάνωση του λαού με στόχο την απελευθέρωση από τους φασίστες και όχι μόνο. Παράλληλα, μια σειρά οργανώσεις επικαλούμενες πάλι το ΕΑΜ βαπτίζονται μέτωπα και καλούν όλους τους άλλους να ενταχθούν στο δικό τους «καλό μέτωπο».

Ας δούμε λοιπόν με συντομία τις διαφορές του τότε με το σήμερα. Τότε ο συσχετισμός δύναμης μεσούσης του Β’ ΠΠ μεταξύ λαών και ιμπεριαλισμού ήταν διαφορετικός, με τη Σοβιετική Ένωση να πολεμάει τον Φασισμό και μια σειρά αντάρτικα κινήματα να αναπτύσσονται στον κόσμο. Στην Ελλάδα ο αστικός πολιτικός κόσμος ή είχε υποταχτεί στους κατακτητές ή «αντιστεκόταν» από τη Μέση Ανατολή. Έτσι, το ΚΚΕ εκτιμώντας σωστά (σε πρώτη φάση) την αναγκαιότητα και τις δυνατότητες του λαού, άδραξε την ευκαιρία και πρωτοστάτησε στην συγκρότηση του ΕΑΜ . Βέβαια όσο το κίνημα δυνάμωνε και ο πόλεμος πήγαινε προς το τέλος του με νίκη της αντιφασιστικής συμμαχίας, τόσο οι αντιφάσεις και η ανεμπιστοσύνη στη δυνατότητα του λαού να νικήσει οξύνονταν στο εσωτερικό του ΕΑΜ και του ΚΚΕ. Αδυναμίες και αντιφάσεις που οδήγησαν την ηγεσία του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, ενώ ήταν κυρίαρχα στη χώρα, να παραδώσουν τον ΕΛΑΣ στους Άγγλους (συμφωνία του Λίβανου) και στο τέλος να υπογράψουν και την προδοτική συμφωνία της Βάρκιζας.
Σήμερα ο συσχετισμός δύναμης σε βάρος των λαών είναι δεδομένος, οι ιμπεριαλιστές ετοιμάζουν το νέο σφαγείο των λαών, ενώ οι αντιστάσεις των τελευταίων είναι υπαρκτές μεν, πολύ πίσω από την αναγκαιότητα δε. Με την εργατική τάξη αποσυγκροτημένη και το κομμουνιστικό κίνημα να μην έχει καταφέρει να απαλλαγεί από την σκουριά του ρεφορμισμού και να δώσει τις πρώτες απαντήσεις για τα αίτια της ήττας του κομμουνιστικού κινήματος της προηγούμενης περιόδου. Στην χώρα μας, παρόλο που το αστικό πολιτικό σκηνικό διαλύεται κάτω από την πίεση των ιμπεριαλιστικών δεσμεύσεων και το βάρος της επίθεσής του στο λαό, δεν είναι ακόμα δυνατή η συγκρότηση ενός μετώπου αντίστασης και διεκδίκησης από την πλευρά των δυνάμεων που θέλουν να αναφέρονται στο κομμουνιστικό κίνημα και στο λαό γενικότερα.
Η ίδρυση και η δράση του ΕΑΜ θα φωτίζει για πάντα, ακόμα και στις πιο σκοτεινές στιγμές της ιστορίας του λαού μας, τη δυνατότητα ο λαός να σπάσει τα λουριά της καταπίεσης, του πειθαναγκασμού, της ιδεολογικής κυριαρχίας του ιμπεριαλισμού και να ξεχυθεί στις λεωφόρους της νέας λαϊκής ελευθερίας. Αλήθεια, ποιος φανταζόταν το 1939, με το σύνολο σχεδόν της ηγεσίας και των μελών του ΚΚΕ στις φυλακές και τις εξορίες, ότι σε τρία χρόνια θα είχε χιλιάδες μέλη και ο ΕΛΑΣ θα κυριαρχούσε στην ύπαιθρο;
Το μεγαλειώδες έργο του ΕΑΜ δεν έγινε όμως ούτε άκοπα ούτε αναίμακτα, χιλιάδες μέλη και στελέχη του ΚΚΕ έδωσαν ακομα και τη ζωή τους για να φέρουν σε πέρας αυτή την προσπάθεια. Πιστεύοντας ακράδαντα στις αστείρευτες δυνάμεις του λαού μας.
Εύκολες και ταχύρρυθμες λύσεις δεν υπάρχουν. Μόνο με μεγιστοποίηση της συμβολής του καθένα στον αγώνα μπορούμε να επιδράσουμε στον πολιτικό χρόνο, φέρνοντας πιο κοντά την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο σε μια Ελλάδα Λεύτερη και Δημοκρατική, όπως λέγανε και τότε.