Βοσνία-Ερζεγοβίνη: Η ταξική πάλη εκδικείται τον εθνικισμό

«Ο κόσμος δεν έχει τίποτα να φάει, είναι πεινασμένος, νέοι άνθρωποι δεν έχουν δουλειές, δεν υπάρχει ιατρική περίθαλψη, ούτε βασικά δικαιώματα. Δε θα μπορούσε να είναι χειρότερα». Τα λόγια ανήκουν σε διαδηλώτρια από την Τούζλα, το βιομηχανικό κέντρο της βόρειας Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, που την περασμένη βδομάδα μετατράπηκε σε πεδίο σφοδρών συγκρούσεων μεταξύ εργατών και αστυνομίας.

Σχεδόν είκοσι χρόνια πέρασαν από τη λήξη του γιουγκοσλαβικού εμφύλιου πολέμου. Είκοσι χρόνια ταξικής νηνεμίας και εθνικιστικής τύφλωσης, που διακόπηκαν βίαια από την οργή χιλιάδων εργατών που είδαν τα εργοστάσιά τους να κλείνουν, αφού πρώτα ιδιωτικοποιήθηκαν. Οι νέοι ιδιοκτήτες τους τα χρεοκόπησαν, αφού πρώτα άφησαν απλήρωτους και χωρίς ασφαλιστική κάλυψη τους εργάτες, καταπατώντας τις «δεσμεύσεις» που «ανέλαβαν» πριν γίνει η ιδιωτικοποίηση. Οι εργάτες πύκνωσαν τις στρατιές των ανέργων, που έχουν ήδη φτάσει το 44% του εργατικού δυναμικού, σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά στοιχεία. Ποσοστό που η κεντρική τράπεζα της χώρας κατεβάζει στο 27,5% λογαριάζοντας όσους δουλεύουν «μαύρα».

Oταν όμως ο μέσος καθαρός μισθός, σύμφωνα με τη στατιστική υπηρεσία, είναι 840 μάρκα (430 ευρώ) για τους «νόμιμους», καταλαβαίνει κανείς πού κατρακυλά στη «μαύρη εργασία», χωρίς ασφάλιση και δικαιώματα. Αν στα παραπάνω συμπληρώσουμε το γεγονός ότι οι αυξήσεις που δόθηκαν το πρώτο πεντάμηνο του 2013 ήταν κάτω από τον πληθωρισμό (το παραδέχεται η κεντρική τράπεζα της χώρας στην ετήσια έκθεσή της για την οικονομική σταθερότητα), δεν είναι ν' απορεί κανείς για το τόσο βίαιο ξέσπασμα των εργατών.

Από την εργατική βία δεν γλίτωσε ούτε το κτίριο της Προεδρίας στο Σεράγεβο. Πολλά αστυνομικά αυτοκίνητα παραδόθηκαν στην πυρά, ενώ δεκάδες (πάνω από 100) ήταν οι μπάτσοι που τραυματίστηκαν. Οι διαδηλώσεις επεκτάθηκαν σε πάνω από 20 πόλεις, στην -κατά γενική ομολογία- μεγαλύτερη αναταραχή που έχει γνωρίσει η χώρα μετά τον εμφύλιο του 1992-1995.

Η εξουσία…  αυτομαστιγώνεται!

Φοβούμενοι τη λαϊκή αγανάκτηση, οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι έσπευσαν να δηλώσουν ότι «συμπάσχουν» με τους διαδηλωτές. Ο υπουργός Εξωτερικών και ηγέτης του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος Ζλάτκο Λαγκαμτζίτζα παραδέχτηκε με… αφοπλιστική ειλικρίνεια: «Ηταν μια επί μακρόν συσσωρευμένη δυσαρέσκεια… Τα παιδιά που τα έκαναν αυτά γεννήθηκαν στη μεταπολεμική κοινωνία και είδαν τους γονείς τους να ληστεύονται από μεγιστάνες της εγκληματικής ιδιωτικοποίησης. Μεγάλωσαν χωρίς ελπίδα για ένα λαμπρό μέλλον, βλέποντας τη φτώχεια και την αδικία»!

Πού ζούσε τόσα χρόνια αυτός ο άνθρωπος και τι έκανε για να μην υπάρχει φτώχεια και αδικία, θα αναρωτιόταν κανείς, όμως αυτά είναι… ψιλά γράμματα για τους αστούς πολιτικούς. Ο πρωθυπουργός Νέρμιν Νίκσικ, όμως, έβαλε τα πράγματα στη θέση τους: «Βάζουμε από τη μια μεριά τους εργάτες που έφυγαν χωρίς βασικά δικαιώματα, όπως συντάξεις και ιατρική περίθαλψη, και από την άλλη όλους αυτούς τους χούλιγκαν που εκμεταλλεύτηκαν την κατάσταση για να δημιουργήσουν χάος»! Κλασικό το συμπέρασμα: διαδηλώστε όσο θέλετε, αν όμως σπάσετε το μονοπώλιο της κρατικής βίας, γίνεστε χούλιγκαν!

Πλήρης αποτυχία του αστικού εθνικισμού

Μπορεί οι διαδηλώσεις που σημειώθηκαν σε πολλές πόλεις της χώρας με τις τρεις εθνότητες (Βόσνιοι, Σέρβοι και Κροάτες) να μην άγγιξαν τον σερβικό τομέα που παρέμεινε σχεδόν απαθής, όμως ο αστικός εθνικισμός δεν κατάφερε να συγκρατήσει τη λαϊκή οργή που εξαφάνισε προς στιγμήν τις εθνικές διαφορές, όπως επισημαίνει ο βρετανικός Γκάρντιαν: «Σε μια φωτογραφία από τις διαδηλώσεις βλέπουμε τους διαδηλωτές να ανεμίζουν τρεις σημαίες δίπλα-δίπλα: βοσνιακή, σερβική και κροατική, δηλώνοντας ότι αγνοούν τις εθνοτικές διαφορές. Εν συντομία, έχουμε να κάνουμε με μια ανταρσία ενάντια στις εθνικιστικές ελίτ: ο λαός στη Βοσνία έχει τελικά καταλάβει ότι ο πραγματικός εχθρός του δεν είναι οι άλλες εθνικές ομάδες, αλλά οι ίδιοι του οι ηγέτες που προφασίζονται ότι τον προστατεύουν από τους άλλους» («Οργή στη Βοσνία, αλλά αυτή τη φορά ο κόσμος μπορεί να διαβάζει τα εθνικά ψέματα των ηγετών του», Γκάρντιαν, 10.2.14).

Από την άλλη, τα μεγαλύτερα πολιτικά κόμματα της χώρας, το Κόμμα της Δημοκρατικής Δράσης (αντιπροσωπεύει τους Βόσνιους), η Κροατική Δημοκρατική Ενωση της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και η Κροατική Δημοκρατική Ενωση 1990 (αντιπροσωπεύουν τους Κροάτες), σε κοινή ανακοίνωσή τους την περασμένη Τρίτη ζήτησαν την ομαλοποίηση της κατάστασης.

Κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει πού θα φτάσει αυτή η έκρηξη των εργατών στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Η σχετική ανάπαυλα των τελευταίων ημερών, μετά τη θύελλα της προηγούμενης βδομάδας, είναι εξαιρετικά ασταθής. Σε μια προσπάθεια να καταπραϋνθεί η λαϊκή αγανάκτηση, οι δήμαρχοι τεσσάρων πόλεων (μεταξύ των οποίων και η πρωτεύουσα Σεράγεβο) παραιτήθηκαν. Πώς όμως να καλμάρει η οργή, όταν πέρα  από την επί χρόνια κοροϊδία, αυτό που είδε ο κόσμος ήταν η άγρια καταστολή;

Περιγράφει ο πρόεδρος του σωματείου μιας από τις χρεοκοπημένες εταιρίες (εργοστάσιο επίπλων Konjuh), το περασμένο Σάββατο: «Δεν υπάρχει απόδειξη ότι αντισταθήκαμε στην αστυνομία. Δεν ήρθαμε εδώ για να κάνουμε βανδαλισμούς. Επί τέσσερα χρόνια ζητάμε να μας αναγνωριστούν τα δικαιώματά μας, αλλά, πιστέψτε με, χθες εκπλαγήκαμε όταν δεθήκαμε με χειροπέδες και μας έβαλαν φυλακή οι Ειδικές Δυνάμεις. Μας άφησαν το ίδιο βράδυ στις εννέα και μισή, αλλά μας έβαλαν πρόστιμο 300 μάρκα (σ.σ περίπου 150 ευρώ), το οποίο φυσικά δεν έχουμε να το πληρώσουμε με τον πενιχρό εισόδημα των 40 μάρκων το μήνα που έχουμε για να ζήσουμε. Τις τελευταίες μέρες έχω δει δεκαπεντάχρονους να ξυλοκοπούνται από την ειδική αστυνομία. Η αστυνομία επιτέθηκε σε άοπλους ανθρώπους, αλλά αν είναι αναγκαίο, μπορούμε να εξοπλιστούμε. Επαναλαμβάνω, δεν ήρθαμε να το κάνουμε αυτό, αλλά αν αναγκαστούμε θα το κάνουμε».