Τι φταίει για την εκτίναξη των κρατικών χρεών;
Φυσικά, δεν πρόκειται για κάποια σημαντική ανακάλυψη. Το γεγονός ότι το δημόσιο χρέος όλων των χωρών διογκώνεται είναι πλέον σε τέτοιο βαθμό πασιφανές, ώστε δεν προκαλεί έκπληξη σε κανέναν. Αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι το συμπέρασμα της έκθεσης σχετικά με τις αιτίες διόγκωσης του δημόσιου χρέους. Λένε οι τεχνοκράτες του ΔΝΤ:
«Προκαλεί έκπληξη το ότι οι αυξήσεις στο δημόσιο χρέος δεν είναι αποτέλεσμα μεγάλων πρωτογενών ελλειμμάτων... Στο διάστημα 1973-1987, το χρέος αυξήθηκε κατά 30 ποσοστιαίες μονάδες, όμως τα συσσωρευμένα πρωτογενή ελλείμματα αντιστοιχούσαν σε λιγότερο από 1.5% του ΑΕΠ. Στο διάστημα 1988-2007, το δημόσιο χρέος μειώθηκε κατά 5% του ΑΕΠ περίπου, ενώ τα συσσωρευμένα πρωτογενή πλεονάσματα έφτασαν περίπου στο 34% του ΑΕΠ. Στο διάστημα 2008-2015 το δημόσιο χρέος αυξήθηκε κατά 16 ποσοστιαίες μονάδες, ενώ τα συσσωρευμένα πρωτογενή ελλείμματα ανήλθαν μόλις στο 8.5% του ΑΕΠ».
Εμείς δεν έχουμε τη δυνατότητα να ελέγξουμε την ορθότητα των παραπάνω συμπερασμάτων, όμως αν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα τότε καταρρέει παταγωδώς ο μύθος ότι τα κράτη βούλιαξαν στο βάλτο των χρεών εξαιτίας των «μεγάλων παροχών που δημιουργούν πρωτογενή ελλείμματα», αφού τα ελλείμματα δεν ευθύνονται για το μέγεθος της διόγκωσης του δημόσιου χρέους. Τότε τι φταίει; Ας διαβάσουμε τη συνέχεια:
«Επομένως, αν δεν είναι τα πρωτογενή ελλείμματα, τι είναι αυτό που εξηγεί την αύξηση του δημόσιου χρέους ως προς το ΑΕΠ; Για να απαντήσουμε σε αυτή την ερώτηση επικεντρωνόμαστε ειδικά σε επεισόδια εκτίναξης του δημόσιου χρέους, δηλαδή, επεισόδια που ο λόγος του χρέους ως προς το ΑΕΠ αυξήθηκε πάνω από 10% του ΑΕΠ. Εντοπίσαμε 179 επεισόδια εκτινάξεων χρέους από ένα δείγμα 90 χωρών, συμπεριλαμβανομένων αναπτυγμένων και αναπτυσσόμενων οικονομιών. Διαπιστώσαμε ότι ο κύριος παράγοντας που οδηγεί στις εκρήξεις δημόσιου χρέους δεν είναι τα πρωτογενή ελλείμματα, ούτε η παραγωγή, ούτε οι πληρωμές τόκων. Πράγματι, βρήκαμε ότι ο κύριος παράγοντας είναι οι μεγάλες προσαρμογές ελλείμματος-χρέους (stock flow adjustments - SFA)... Για το μέσο επεισόδιο (σ.σ. εκτίναξης χρέους) μεταξύ των αναπτυγμένων οικονομιών, το δημόσιο χρέος αυξήθηκε κατά 25% του ΑΕΠ, ενώ τα SFA αυξήθηκαν κατά 20% του ΑΕΠ. Για το μέσο επεισόδιο μεταξύ των αναπτυσσόμενων οικονομιών, το χρέος αυξήθηκε κατά 24% του ΑΕΠ ενώ τα SFA αυξήθηκαν κατά 30% του ΑΕΠ».
Τι είναι τα περιβόητα SFA; Να πως τα εξηγεί η έκθεση του ΔΝΤ:
«Το παρόν έγγραφο σκάβει βαθύτερα σε αυτή την “τυφλή πλευρά“ των δυναμικών του χρέους. Πρώτα επικεντρωθήκαμε σε ένα μειωμένο δείγμα 28 χωρών της ΕΕ με πιο διακριτά δεδομένα σχετικά με τα SFA. Διαπιστώσαμε ότι η απόκτηση χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων (acquisition of financial assets) είναι ο κύριος παράγοντας των αυξήσεων στα SFA αυτών των χωρών... Βρήκαμε ότι το κόστος των πραγματοποιούμενων έκτακτων υποχρεώσεων από τον ιδιωτικό τομέα είναι ο κύριος παράγοντας των μεγάλων SFA και των εκτινάξεων χρέους. Το έγγραφο δείχνει επίσης, ότι η μεγαλύτερη συσσώρευση SFA κατά τη διάρκεια εκτινάξεων χρέους συσχετίζεται με τη μεγαλύτερη πιθανότητα να μη μειωθεί το χρέος μετά από αυτά τα επεισόδια».
Ακόμα πιο συγκεκριμένα, η έκθεση αναφέρει τα παρακάτω σχετικά με την προέλευση των SFA:
«Τα SFA μπορεί να προέρχονται από υλοποίηση έκτακτων υποχρεώσεων, για παράδειγμα διασώσεις υποεθνικών οντοτήτων ή κρατικών επιχειρήσεων. Αλλοι οικονομικοί παράγοντες σημαντικοί για να κατανοήσουμε το μέγεθος των SFA συμπεριλαμβάνουν το υφιστάμενο επίπεδο χρέους, πληθωρισμό, υποτίμηση νομίσματος και το μερίδιο του εξωτερικού χρέους».
Η έκθεση καταλήγει: «Οι συνέπειες των μεγάλων SFA μπορεί να είναι μακρόχρονες. Τα SFA συχνά συνδέονται με τη συσσώρευση περιουσιακών στοιχείων μη ρευστοποιήσιμων, που δε μπορούν εύκολα να τα ξεφορτωθούν (σ.σ. τα κράτη) για να μειώσουν το χρέος. Δείχνουμε επίσης ότι οι προβλέψεις του χρέους τυπικά έχουν μία τάση προς τα κάτω, που σχετίζεται εν μέρει με την υποεκτίμηση των SFA».
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι δεν είναι οι «μεγάλες παροχές» προς τους εργαζόμενους και οι δαπάνες για κοινωνική πολιτική που οδήγησαν στην εκτίναξη των χρεών, αλλά τα χρήματα που δίνονται σε καπιταλιστικές επιχειρήσεις (αυτές είναι οι… «υποεθνικές οντότητες») για την «διάσωσή τους», «τοξικά» ομόλογα που δεν μπορούν να πουληθούν και μένουν στα χέρια του δημοσίου χωρίς αντίκρισμα, είτε άλλα περιουσιακά στοιχεία που μένουν αναξιοποίητα.
Πριν από ενάμιση αιώνα, αναλύοντας τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής, ο Μαρξ είχε τονίσει τα παρακάτω, που διατηρούν αναλλοίωτα την αξία τους και επιβεβαιώνονται στο ακέραιο μέχρι σήμερα:
«Το σύστημα της δημόσιας πίστης, δηλ. των κρατικών χρεών, που τις αρχές του τις ανακαλύπτουμε κιόλας στο μεσαίωνα στη Γένουα και στη Βενετία, διαδόθηκε σ’ όλη την Ευρώπη στη διάρκεια της περιόδου της μανουφακτούρας. Το αποικιακό σύστημα με το θαλάσσιο εμπόριό του και με τους εμπορικούς του πολέμους του χρησίμευσε σαν θερμοκήπιο. Ετσι στέριωσε πρώτα στην Ολλανδία. Το δημόσιο χρέος, δηλ. το ξεπούλημα του κράτους –αδιάφορο αν είναι απολυταρχικό, συνταγματικό ή δημοκρατικό κράτος– βάζει τη σφραγίδα του στην κεφαλαιοκρατική εποχή. Το μοναδικό κομμάτι τού λεγόμενου εθνικoύ πλούτου, που στους σύγχρονους λαούς ανήκει πραγματικά στο σύνολο του λαού είναι το δημόσιο χρέος τους. Γι’ αυτό είναι πέρα για πέρα συνεπής η σύγχρονη θεωρία που λέει πως ένας λαός γίνεται τόσο πιο πλούσιος, όσο πιο βαθιά βουτιέται στα χρέη. Το δημόσιο χρέος γίνεται το credo [πιστεύω] του κεφαλαίου. Κι από τη στιγμή που εμφανίζεται η χρέωση του δημοσίου, τη θέση του αμαρτήματος ενάντια στο άγιο πνεύμα, για το οποίο δεν υπάρχει άφεση, την παίρνει η καταπάτηση της πίστης απέναντι στο δημόσιο χρέος.
Το δημόσιο χρέος γίνεται ένας από τους πιο δραστικούς μοχλούς της πρωταρχικής συσσώρευσης. Σαν με μαγικό ραβδί προικίζει το μη παραγωγικό χρήμα με παραγωγική δύναμη και το μετατρέπει έτσι σε κεφάλαιο, χωρίς να ‘ναι υποχρεωμένο να εκτεθεί στους κόπους και στους κινδύνους που είναι αχώριστοι από τη βιομηχανική μα ακόμα κι από την τοκογλυφική τοποθέτηση. Οι πιστωτές του δημοσίου στην πραγματικότητα δε δίνουν τίποτα, γιατί το ποσό που δανείζουν μετατρέπεται σε κρατικά ευκολομεταβιβάσιμα χρεώγραφα, που στα χέρια τους εξακολουθούν να λειτουργούν, όπως θα λειτουργούσαν αν ήταν ισόποσο μετρητό χρημα. Ασχετα όμως κι από την τάξη των αργόσχολων εισοδηματιών που δημιουργιέται μ' αυτό τον τρόπο και τον αυτοσχέδιο πλούτο των χρηματιστών που παίζουν το ρόλο του μεσίτη ανάμεσα στην κυβέρνηση και στο έθνος –καθώς και των φοροενοικιαστών, των εμπόρων, των ιδιωτών εργοστασιαρχών, που μία καλή μερίδα κάθε κρατικού δανείου τους προσφέρει την υπηρεσία ενός κεφαλαίου πεσμένου από τον ουρανό– το δημόσιο χρέος έχει δημιουργήσει τις μετοχικές εταιρίες, το εμπόριο με συναλλάξιμες αξίες όλων των ειδών, την επικαταλλαγή, με δυο λόγια: το παιχνίδι στο χρηματιστήριο και τη σύγχρονη τραπεζοκρατία».
Σχόλια