13 Οκτώβρη του 1944 - Η Μάχη της Ηλεκτρικής: Ο λαός της Αθήνας προστατεύθηκε από το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ

Αίσχος! Πρόκληση! Τα ΕΛΤΑ, σε συνεργασία με τη ΔΕΗ, κυκλοφόρησαν αναμνηστική σειρά γραμματοσήμων αφιερωμένη στη «Μάχη της Ηλεκτρικής», την οποία σωστά χαρακτηρίζουν ως την «εμβληματικότερη αντιστασιακή ενέργεια για την προστασία των υποδομών κοινής ωφέλειας», αποσιωπώντας το ΕΑΜ, που οργάνωσε αυτή τη μάχη, και τον ΕΛΑΣ, οι μαχητές του οποίου τη διεξήγαγαν, σε συνεργασία με εργάτες του εργοστάσιου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (το είχε κατασκευάσει και το εκμεταλλευόταν η αγγλική Power) και κατοίκους του Κερατσινίου και της Νίκαιας οργανωμένους στο ΕΑΜ.

«Τα Ελληνικά Ταχυδρομεία, αποτίουν φόρο τιμής στους νεκρούς υπερασπιστές του εργοστασίου της Ηλεκτρικής Εταιρίας Αθηνών - Πειραιώς ΑΕ στο Κερατσίνι που στις 13 Οκτωβρίου 1944 απέτρεψαν την καταστροφή του από τα ήδη αποχωρούντα στρατεύματα κατοχής και εξασφάλισαν την ηλεκτροδότηση του δοκιμαζόμενου λαού της Αθήνας και του Πειραιά», αναφέρει η ανακοίνωση, παραποιώντας αισχρά την ιστορική αλήθεια.

Ο Σταύρος Γεωργίου, εργάτης της «Ηλεκτρικής», περιγράφει τη μάχη όπως την έζησε (από το βιβλίο του Νίκανδρου Κεπέση «Ο Πειραιάς στην Εθνική Αντίσταση»):

«Κι εγώ οπλοφορούσα. Η οργάνωση μου είχε δόσει ένα περίστροφο. Από τη μάντρα του εργοστασίου “Ελούλ” που έφθασαν πολλοί συναγωνιστές αρχίσαμε και βάλλαμε στη Γέφυρα, που πολλοί Γερμανοί μη μπορώντας να φυλαχτούν έτρεξαν χώθηκαν κάτω απ’ αυτήν.

Μέσα στο εργοστάσιο ήταν οι εννέα ΕΛΑΣίτες, ο Καλαποθάκος, ο Αλιβέρτος, ο Καρακατσάνης, ο Αρμόδιος, ο Τάσος Γεωργίου, ο Μπουμπούνας.

Οι Γερμανοί είχαν έλθει μ’ ένα μικρό αυτοκίνητο και τρία μεγάλα με βαρύ οπλισμό. Στη στροφή του δρόμου βρήκαν ένα γεροντάκι. Τον ρωτήσανε, από πού πρέπει να πάνε για το εργοστάσιο. Το γεροντάκι θέλησε να τους παραπλανήση. Κι όπως μάθαμε αργότερα το εκτέλεσαν.

Οι Γερμανοί δεν περίμεναν πως είχε φρουρά το εργοστάσιο. Κι ούτε σκέφτηκαν να κατέβουν απ’ το αυτοκίνητο και ακολοθούσαν τα άλλα τρία. Οι μαχητές του εργοστασίου είχαν το σχέδιό τους. Οι πιο πολλοί ανέβηκαν στην ταράτσα του εστιατορίου και μερικοί πήραν θέσεις στο παρατηρητήριο.

Από κει κατάλαβαν ότι έχουν αυτό που χρειάζονται: Πεδίο μάχης πλεονεκτικό.

Οταν έφτασαν οι Γερμανοί στο εργοστάσιο (το μικρό απείχε από την είσοδο 6-7 μέτρα και τα άλλα ξοπίσω του) άρχισαν οι μπαταριές από την ταράτσα.

Οι Γερμανοί αιφνιδιάστηκαν γιατί καθώς ήταν αμέριμνοι και ακάλυπτοι, σε ανοιχτό χώρο είχαν με την πρώτη αρκετούς τραυματίες και νεκρούς. Το έδαφος δεν τους ευνοούσε. Διαφορετικά ήταν τα πράγματα για τους δικούς μας μαχητές. Γι’ αυτό οι Γερμανοί μη μπορώντας ν’ αμυνθούν πήραν την αριστερή πλευρά του δρόμου, που τους κάλυπτε περισσότερο και χώθηκαν κάτω από το γεφύρι.

Στο μεταξύ άρχισαν να έρχονται για ενίσχυση ΕΛΑΣίτικες δυνάμεις να βοηθήσουν. Το πόσο γρήγορα μαζεύτηκαν δεν μπορώ να το περιγράψω.

Ηλθε ο ΕΛΑΣ της Κοκκινιάς της Νέας και της Παλιάς, του Κοκκινόβραχου. Γέμισαν τα βουνά. Γιατί βουνά, άχτιστα ήταν τότε οι γύρω γειτονιές… Στο μεταξύ το τουφεκίδι συνέχιζε από μέσα κι απ’ έξω.

Οι Γερμανοί βλέποντας πως δεν υπήρχε διέξοδος, δεν ξέραν τι να κάμουν, τά 'χασαν. Κι αυτοί που ήταν πάνω στ’ αυτοκίνητα τραυματισμένοι και όχι, πρώτοι σήκωσαν τα χέρια. Κάποια στιγμή ακούστηκε μια φωνή:

- Παύσατε πυρ!

Ετσι έπαψαν τα πυρά.

Οσοι ήσαν στο γεφύρι, άρχισαν να βγαίνουν σαν τα ποντίκια. Τότε ήλθα κι εγώ σε επαφή με δύο γερμανούς αξιωματικούς. Από τον ένα πήρα το περίστροφο. Ομως κείνη την ώρα ήλθε ένας αξιωματικός του ΕΛΑΣ, μου το ζήτησε και του το έδωσα. Νόμισα πως ήταν ο σ. Κεπέσης.

Προχώρησα προς την πόρτα του εργοστασίου και ανέβηκα στο παρατηρητήριο και ζήτησα τον Καλαποθάκο. Ομως δεν τον βρήκα. Τότε πήδησα τον μαντρότοιχο που είχε πέρασμα και τον είδα ξαπλωμένο. Κοντά μου ήταν κι άλλοι και τι να δω: Ο Αντώνης Καλαποθάκος ήταν νεκρός.

Τον φορτωθήκαμε αμέσως και τον πήγαμε στο καταφύγιο. Εκεί μαζέψαμε όλους τους νεκρούς. Απ’ ό,τι έμαθα ο Νέστορας Γεωργιάδης (μηχανικός) πήγε να βγει από τη μεριά του “Ελούλ” και σκοτώθηκε από νάρκη. Κι ο Μαργαρώνης από νάρκη πήγε κι αυτός. Οσο για τον Καλαποθάκο, η γνώμη μου είναι ότι πήδησε τον τοίχο για να τρέξει να βρει πολυβόλο και δέχτηκε ριπή από γερμανικό αυτοκίνητο. Ετσι έπεσε το άξιο παλικάρι.

… Στις 9 το πρωί της 13ης Οκτώβρη […] στην είσοδο του εργοστασίου, εμφανίστηκε ο μηχανικός Λάβδας (που είχαμε διώξει απ’ το εργοστάσιο σα συνεργάτη των γερμανών) με τον ταξίαρχο Π. Κατσώτα. Οταν ύστερα από ειδοποίηση πήγα για συνάντησή τους, σαν εκπρόσωπος των εργατών, ο Κατσώτας με ρώτησε:

- Ποιος έσωσε το Εργοστάσιο;

- Ο ΕΛΑΣ της περιοχής, οι εργαζόμενοι και άλλοι αγωνιστές που ήλθαν και πήραν μέρος στη μάχη, έξω απ’ το εργοστάσιο, του απάντησα κοφτά.

Ο Π. Κατσώτας κατάπιε το σάλιο του κι ύστερα από κάποια σκέψη μου λέγει:

- Να φέρω τότε χωροφύλακες να φυλάξουν το εργοστάσιο.

- Εμείς που το σώσαμε – ΕΛΑΣ και εργαζόμενοι – είμαστε σε θέση να το φυλάξουμε κύριε συνταγματάρχα, του είπα κοφτά και του 'κοψα την κουβέντα».

Η Μάχη της Ηλεκτρικής δόθηκε στις 13 Οκτώβρη του 1944. Την ώρα που οι κατακτητές είχαν αποχωρήσει από την Αθήνα και ο λαός είχε ξεχυθεί στους δρόμους και πανηγύριζε, στον Πειραιά σχεδίαζαν ν' ανατινάξουν τα πάντα, προκαλώντας τεράστια καταστροφή στις υποδομές. Το ΕΑΜ το πληροφορήθηκε και κατέστρωσε σχέδιο αντιμετώπισής του με τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ και όσους εαμικούς εργάτες και πολίτες της περιοχής μπορούσε να εξοπλίσει. Η επιχείρηση ανατέθηκε στο 6ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ, με διοικητή τον Σωτήρη Κύβελο και καπετάνιο τον Νίκανδρο Κεπέση. Τμήματα του ΕΛΑΣ συγκρούονταν συνεχώς με τους Γερμανούς σε διάφορα σημεία, ενώ ένα ελασίτικο κομάντο (οι κερατσινιώτες μηχανικοί Χρ. Αγαλιώτης, Βαγγέλης Φραγκόπουλος και Σωτήρης Καλαμπόκης, μαζί με τους πειραιώτες Γιώργο Βρεττάκο, Αντώνη Καβαλιεράτο και Στράτο Καρακεχαγιά) κατάφερε να εξουδετερώσει τους εκρηκτικούς μηχανισμούς και να σώσει το εργοστάσιο ΚΟΠΗ, πληρώνοντας βαρύ τίμημα, καθώς οι τρεις πρώτοι εκτελέστηκαν από γερμανική περίπολο καθώς επέστρεφαν.

Στο εργοστάσιο της «Ηλεκτρικής», χάρη σ' ένα εμπνευσμένο σχέδιο μάχης, ο ΕΛΑΣ κατάφερε να κυκλώσει τους Γερμανούς που βάλλονταν από ταμπουρωμένους μέσα στο εργοστάσιο εργάτες-μαχητές (με επικεφαλής τον γραμματέα της εργοστασιακής οργάνωσης του ΕΑΜ, τον ήρωα Αντώνη Καλαποθάκο) και από τους αντάρτες που ήταν ακροβολισμένοι στους γύρω λόφους. Η ομάδα των περίπου 60 SS του Μηχανικού αιφνιδιάστηκε. Μετά από μάχη που κράτησε πάνω από τρεις ώρες, με 11 ναζί νεκρούς και 21 τραυματίες, οι υπόλοιποι 24, μαζί με τον επικεφαλής τους υπολοχαγό Λίντερμαν, ανέμισαν λευκά μαντίλια και παραδόθηκαν στον ΕΛΑΣ.

Βαρύς ήταν και ο φόρος αίματος των αγωνιστών: 11 νεκροί και 8 τραυματίες. Την επομένη, η Αθήνα και ο Πειραιάς γιόρταζαν την απελευθέρωση και το Κερατσίνι κήδευε τους νεκρούς ήρωές του (φωτογραφία).