Ο Μαρξ και η αυξανόμενη εργατική εξαθλίωση
Ἀντίθετα, ὁ Κ. Μὰρξ στὸν 1ο τόμο τοῦ «Κεφαλαίου», ἀναπτύσσοντας τὸν γενικὸ νόμο τῆς καπιταλιστικῆς συσσώρευσης, ἔδειξε ὅτι ἡ ἐξέλιξη τοῦ καπιταλισμοῦ ἔχει ὡς ἀποτέλεσμα τὴ συσσώρευση τοῦ κεφαλαίου στὸν ἕνα πόλο τῆς καπιταλιστικῆς κοινωνίας, ὅπου συγκεντρώνεται τεράστιος πλοῦτος, πολυτέλεια, παρασιτισμός, σπατάλη καὶ τεμπελιὰ ἀπὸ τὴν πλευρὰ τῆς τάξης τῶν καπιταλιστῶν ἐκμεταλλευτῶν, ἐνῷ ταυτόχρονα, στὸν ἄλλο πόλο τῆς κοινωνίας, ἐντείνεται ἡ ἐκμετάλλευση, αὐξάνεται ἡ ἀνεργία καὶ ὑποχωρεῖ τὸ βιοτικὸ ἐπίπεδο τῶν ἐργαζομένων ἐκμεταλλευομένων.
Ὁ Μὰρξ τόνισε ὅτι ἡ χειροτέρευση τῆς κατάστασης τῆς ἐργατικῆς τάξης παράγεται ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ συσσώρευση τοῦ κεφαλαίου πραγματοποιεῖται μέσα ἀπὸ τὴν ἔνταση τῆς καπιταλιστικῆς ἐκμετάλλευσης, καὶ ἔτσι, ἡ ἴδια αὐτὴ διαδικασία τῆς συσσώρευσης προκαλεῖ ἀναπόφευκτα τὴν ἀνεργία καὶ τὴν ἐξαθλίωση.
Καὶ συνοψίζοντας αὐτὴ τὴν ἰδέα κατέληξε στὸ ἑξῆς: «Ἡ συσσώρευση πλούτου στὸν ἕνα πόλο σημαίνει λοιπὸν ταυτόχρονα συσσώρευση ἀθλιότητας, μόχθου δουλειᾶς, σκλαβιᾶς, ἀμάθειας, ἀποκτήνωσης καὶ ἠθικοῦ ξεπεσμοῦ στὸν ἀντίθετο πόλο, δηλαδὴ στὴν πλευρὰ τῆς τάξης, ποὺ παράγει τὸ ἴδιο τὸ προϊόν της μὲ τὴ μορφὴ τοῦ κεφαλαίου» (Μάρξ, «Κεφάλαιο», τόμ. Ι, σελ. 671).
Καὶ λίγο πιὸ κάτω, στὸ ἴδιο ἔργο, συμπέρανε ὅτι μὲ τὴν ἀνάπτυξη τοῦ καπιταλισμοῦ συντελεῖται μιὰ διαδικασία ἐξαθλίωσης τοῦ προλεταριάτου, περιγράφοντάς τη μὲ τὴν ἀκόλουθη φράση: «...στὸ μέτρο ποὺ συσσωρεύεται τὸ κεφάλαιο, νὰ χειροτερεύει ὑποχρεωτικὰ ἡ κατάσταση τοῦ ἐργάτη, ἀδιάφορο ἂν εἶναι καλὴ ἢ κακὴ ἡ πληρωμή του» (Κ. Μάρξ: «Τὸ Κεφάλαιο», τ. 1, σελ. 668).
Αὐτὲς οἱ ἰδέες του Μὰρξ συνηθίζεται νὰ ἀποκαλοῦνται θεωρία τῆς αὐξανόμενης ἐξαθλίωσης.
Οἱ ἀστοὶ καὶ οἱ ρεφορμιστὲς ἔχουν κοροϊδέψει καὶ ἐκχυδαΐσει αὐτὴ τὴν ἰδέα, ταυτίζοντάς τη μὲ μιὰ καρικατούρα της, λέγοντας ὅτι ὁ Μὰρξ ὑποστήριξε ὅτι τὸ βιοτικὸ ἐπίπεδο τῶν ἐργατῶν θὰ πρέπει διαρκῶς νὰ χειροτερεύει μὲ ἕναν ἀπόλυτο τρόπο.
Ὅμως ἡ φράση του Μὰρξ «ἀδιάφορο ἂν εἶναι καλὴ ἢ κακὴ ἡ πληρωμή του» ἀκριβῶς ἐννοεῖ ὅτι ὁ χαρακτῆρας τῆς ἐξαθλίωσης εἶναι ὄχι μόνο ἀπόλυτος, ἀλλὰ καὶ σχετικός.
Ἡ σχετικὴ ἐξαθλίωση τοῦ προλεταριάτου συνίσταται στὸ ὅτι μπορεῖ ὁ ἐργατικὸς μισθὸς γιὰ μιὰ περίοδο νὰ αὐξάνεται, ὅμως αὐτὸ γίνεται συχνὰ μὲ τὴ μείωση τοῦ συνολικοῦ μεριδίου τῆς ἐργατικῆς τάξης στὸ ἐθνικὸ εἰσόδημα, ἐνῷ ἀντίστοιχα τὸ μερίδιο τῶν καπιταλιστῶν αὐξάνεται.
Βέβαια, γιὰ μιὰ προσωρινὴ περίοδο – καὶ αὐτὸ πουθενὰ ὁ Μὰρξ δὲν τὸ ἀρνήθηκε – ἡ ἄνοδος τῆς ταξικῆς πάλης ἀπὸ τὴν πλευρὰ τὸν ἐργατῶν μπορεῖ νὰ ἀναγκάζει τὴν ἀστικὴ τάξη σὲ παραχωρήσεις γιὰ νὰ σωθεῖ ἡ ἐξουσία της, κι ἔτσι τὸ μερίδιο τῶν ἐργατῶν στὸ ἐθνικὸ εἰσόδημα νὰ αὐξάνει μαζὶ μὲ ἐκεῖνο τὸν καπιταλιστῶν ἢ ἀναλογικὰ ἀκόμα περισσότερο.
Ἀλλὰ στὸν βαθμὸ ποὺ τὸ καπιταλιστικὸ σύστημα διατηρεῖται στὴ ζωή, ἡ ἀστικὴ τάξη ἐπιδιώκει νὰ πάρει πίσω αὐτὲς τὶς παραχωρήσεις τὸ συντομότερο δυνατό, ἀμέσως μόλις τῆς τὸ ἐπιτρέψουν οἱ συνθῆκες, συνήθως μὲ τὸ ξέσπασμα μιᾶς κρίσης.
Τότε ἡ ἐργατικὴ τάξη ὑφίσταται μέσα ἀπὸ τὴν αὔξηση τῆς φτώχειας καὶ τῆς ἀνεργίας, ὄχι μόνο σχετική, ἀλλὰ καὶ ἀπόλυτη αὔξηση τῆς ἐξαθλίωσης.
Καὶ ἡ ἀπόλυτη ἐξαθλίωση τοῦ προλεταριάτου συνίσταται ὄχι μόνο στὴν πτώση τοῦ βιοτικοῦ ἐπιπέδου, ἀλλὰ καὶ στὴν αὔξηση τῆς ἐντατικοποίησης τῆς ἐργασίας ποὺ φθείρει τὸν ὀργανισμὸ τοῦ ἐργάτη καὶ βέβαια, στὴν αὔξηση τῆς μαζικῆς καὶ μόνιμης ἀνεργίας.
Σχόλια