ΑΝΟΔΟΣ ΤΡΑΜΠ ΣΤΙΣ ΗΠΑ

Απότομη όξυνση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων, κρίση και αστάθεια στο καπιταλιστικό και ιμπεριαλιστικό σύστημα

Με την άνοδο του Τραμπ στη διακυβέρνηση των ΗΠΑ, ύστερα από την εκλογή του τον περασμένο Νοέμβρη, αναλαμβάνουν τα ηνία της οι πιο ακραίες, αντιδραστικές και φιλοπόλεμες δυνάμεις.

Ο Τραμπ και το αντιδραστικό ρεύμα που εκπροσωπεί -όπως  σημειώναμε από την πρώτη στιγμή- εκφράζει τους πιο τρομοκρατικούς και επιθετικούς κύκλους του μονοπωλιακού κεφαλαίου στις ΗΠΑ, που προωθεί στο εσωτερικό τον εκφασισμό του αμερικάνικου κράτους και στο εξωτερικό μια επιθετική φιλοπόλεμη εξωτερική πολιτική, προκαλώντας απότομη όξυνση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων, κλιμάκωση των μεταξύ τους αντιπαραθέσεων, παγκόσμια κρίση και αστάθεια στο καπιταλιστικό και ιμπεριαλιστικό σύστημα.

Η συγκρότηση  της κυβέρνησης Τραμπ από μεγιστάνες του πλούτου και πολεμοκάπηλους στρατηγούς, όπως και τα πρώτα μηνύματα, οι πρώτες διακηρύξεις, δηλώσεις και διατάγματα έρχονται να επιβεβαιώσουν μια τέτοια εκτίμηση.
Και ποια είναι αυτά: 

- Αποσύρει τις ΗΠΑ ο Τραμπ από την εμπορική συμφωνία των δώδεκα χωρών του Ειρηνικού (ΤΤΡ) και θα επαναδιαπραγματευθεί τη Βορειοαμερικάνικη Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου (NAFTA) που είχε υπογραφεί  το 1994 ανάμεσα στις ΗΠΑ, τον Καναδά και το Μεξικό. Μια τέτοια αλλαγή στη Συμφωνία θα είχε τεράστιες οικονομικές επιπτώσεις όχι μόνο ανάμεσα στις τρεις χώρες, αλλά και σε όλες τις άλλες χώρες που παράγουν προϊόντα σ' αυτές. Τότε θα  μπορούσε πραγματικά να επιβάλει ο Τραμπ 35% δασμούς, όπως απείλησε ότι θα κάνει στα γερμανικά αυτοκίνητα που κατασκευάζονται στο Μεξικό και εισάγονται στις ΗΠΑ.

- Σε συνέντευξή του ο Τραμπ, δύο μέρες πριν ορκιστεί, έστρεψε τα βέλη του ενάντια στην ΕΕ, επαινώντας τη Βρετανία που “απέδρασε”, προδικάζοντας νέες αποχωρήσεις κρατών, διακηρύσσοντας στην πραγματικότητα μια πολιτική που θα κατατείνει στη διάλυση της ΕΕ, αφού, όπως υποστήριξε, έχει γίνει “όχημα” των συμφερόντων της Γερμανίας.

- Απείλησε με υπέρογκους δασμούς τις γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες και έβγαλε στην επιφάνεια τον υπόγειο οικονομικό πόλεμο που διεξάγεται τα τελευταία χρόνια ανάμεσα στις ΗΠΑ και Γερμανία.

- Απείλησε  επίσης ότι θα επιβάλει  υπέρογκους δασμούς στα κινέζικα προϊόντα που εισάγονται στις ΗΠΑ και, το σημαντικότερο, άφησε να διαφανεί πως δεν είναι δεδομένη η πολιτική των τελευταίων  45 χρόνων όλων των αμερικανικών κυβερνήσεων για “μία Κίνα”.

Η προώθηση μιας τέτοιας  πολιτικής από την πλευρά των ΗΠΑ, που θέτει χωρίς περιστροφές, δημόσια και ανοιχτά στο στόχαστρό της δυο βασικά κέντρα  της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας, την ΕΕ – Γερμανία και την Κίνα, και επαναδιαπραγματεύεται το ρόλο, τη δύναμη και τη θέση της στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό τραπέζι, στο βαθμό που θα προχωρήσει και θα εφαρμοστεί, θα προκαλέσει μνημειώδεις συγκρούσεις και αναστατώσεις στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα και θα επιφέρει  μεγάλα δεινά στους λαούς.
Ας δούμε όμως πώς έφτασε η κατάσταση ως εδώ, σκιαγραφώντας συνοπτικά την πορεία των ΗΠΑ και την εξέλιξη της πολιτικής τους τις τελευταίες δύο δεκαετίες.

* * *

Ενώ οι ΗΠΑ παρέμεναν  και παραμένουν, αδιαμφισβήτητα, η πιο ισχυρή ιμπεριαλιστική δύναμη σε όλα τα επίπεδα, οικονομικό, πολιτικό, στρατιωτικό, οι δυνατότητές τους  ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 φαίνεται πως αρχίζουν να εξασθενούν και η στρατηγική τους της παγκόσμιας ηγεμονίας δοκιμάζονταν και βρίσκονταν σε κρίση. 

Η στρατηγική που διακήρυξε και εφάρμοσε ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός υπό την ηγεσία Μπους, στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας, ότι “δεν θα επιτρέψουμε σε κανένα αντίπαλο κράτος να αμφισβητήσει την παγκόσμια θέση που κατακτήσαμε”, μια στρατηγική που συμπύκνωσε τις κοσμοκρατορικές φιλοδοξίες των ΗΠΑ ύστερα από την κατάρρευση και τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, προσέκρουσε σε μεγάλα εμπόδια. 

Οι πολυδάπανοι  κατακτητικοί πόλεμοι που εξαπέλυσε σε  Ιράκ και Αφγανιστάν, το 2001 – 2003, συναντώντας τη γενναία αντίσταση του ιρακινού και αφγανικού λαού, η βαθιά και παρατεταμένη οικονομική κρίση που ξέσπασε στο εσωτερικό του λίγο αργότερα, το 2008, η όξυνση των αντιθέσεων και η ισχυροποίηση των ανταγωνισμών του στο διάστημα αυτό, υπέσκαψαν και εξασθένισαν τη μονοκρατορία  του και οδήγησαν στην αποχώρηση της ηγεσίας Μπους το 2008 και σε σχετική αναδίπλωση, κάνοντας να ξεθωριάζει το αλαζονικό του όνειρο για ένα “αμερικανικό 21ο αιώνα”.

Μέσα από την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 και την ανισόμετρη οικονομική ανάπτυξη του καπιταλισμού επιταχύνθηκαν οι ανακατατάξεις στη δύναμη των ισχυρών καπιταλιστικών κρατών και βγήκαν δυναμωμένες η Κίνα στην Ασία και η Γερμανία στην Ευρώπη. 

Με την ηγεσία Ομπάμα, ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός επεδίωξε να εξωραΐσει το φιλοπόλεμο, αποκρουστικό του πρόσωπο, ασκώντας την ίδια πολιτική με διαφορετικούς τρόπους και μεθόδους, να ανασυντάξει τις δυνάμεις του, να καθυστερήσει την ισχυροποίηση των ανταγωνιστών του στη διεθνή σκηνή,  ώστε να διαμορφώσει  τους όρους μιας νέας παγκόσμιας εφόρμησης. Καθώς εξασθενούσε  σταδιακά ο έλεγχος και η επιρροή που ασκούσε στην ΕΕ, επεδίωξε να υποσκάψει την οικονομική και πολιτική ενοποίηση της ΕΕ κάτω από την ηγεμονία της Γερμανίας και να της φορτώσει το κόστος για την έξοδο από την κρίση χρέους των χωρών του ευρωπαϊκού νότου.

Ταυτόχρονα όλο το διάστημα αυτό ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός πλευροκοπούσε την Κίνα από παντού, μετέφερε με επιταχυνόμενους ρυθμούς το μεγαλύτερο μέρος των στρατιωτικών του  δυνάμεων, από άλλες περιοχές, στη ζώνη Ασίας – Ειρηνικού, επιδιώκοντας μέσα από έναν τέτοιο ασφυχτικό εναγκαλισμό, να την περιορίσει, καθυστερώντας όσο μπορούσε την παγκόσμια οικονομική και πολιτική της επέκταση  και επιρροή.  

Σε κάθε περίπτωση, οι ΗΠΑ επεδίωξαν να ανακόψουν την τάση διαμόρφωσης ενός “πολυπολικού κόσμου” και να ανατρέψουν τις οικονομικές  ανακατατάξεις  που συντελούνταν σε βάρος τους στην παγκόσμια οικονομία  και  τις πολιτικές ανακατατάξεις που συντελούνταν στα πλαίσια της ΕΕ και στις σχέσεις  της Ρωσίας με την Κίνα και να προλάβουν τη διαμόρφωση μετώπων που θα αμφισβητούσαν την πρωτοκαθεδρία τους.

Σε όλο αυτό το διάστημα οι ΗΠΑ, υπό την ηγεσία Ομπάμα, αλλά και των προηγούμενων ηγετών τους, επεδίωκαν, προωθώντας τα ιμπεριαλιστικά τους συμφέροντα, ταυτόχρονα, όντας η αδιαμφισβήτητη ηγεμονική δύναμη, να συγκρατούν και να συγκαλύπτουν τις οξύτατες ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις και να εξισορροπούν τις δυνάμεις του παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού συστήματος, για να εξασφαλίζουν τη σταθερότητά του.

Τώρα με την άνοδο του Τραμπ, χωρίς να σπάει η συνέχεια των στρατηγικών επιδιώξεων των ΗΠΑ, που είναι η διεκδίκηση της παγκόσμιας κυριαρχίας τους, έχουμε μια πραγματική τομή και καμπή στην εξέλιξη της αμερικάνικης πολιτικής  για την επίτευξη αυτών των στόχων.

Μια τομή που προέκυψε  και μέσα από βαθιές αντιθέσεις και αντιπαραθέσεις στο εσωτερικό των ΗΠΑ, στην κοινωνία, την οικονομία και την πολιτική, που ξεκίνησε ήδη πριν ένα χρόνο στην προεκλογική περίοδο, ανάμεσα στα δυο κυρίαρχα κόμματα, αλλά και στο εσωτερικό τους, συνεχίστηκε ύστερα από την εκλογή του Τραμπ το Νοέμβρη, συνεχίζεται και τώρα μετά την ορκωμοσία του τον Γενάρη και κλιμακώνεται διαρκώς, διχάζοντας όσο ποτέ άλλοτε τις τελευταίες δεκαετίες  την αμερικάνικη κοινωνία.

Η ηγεσία Τραμπ δεν επιδιώκει απλά μέσα από έναν περιφερειακό πόλεμο να εξαναγκάσει τους βασικούς ανταγωνιστές του να συρθούν στο άρμα της πολιτικής του, όπως έκανε ο Μπους και ο Ομπάμα με την ΕΕ, τη Ρωσία ή την Κίνα, αναγνωρίζοντας και παίρνοντας υπόψη τα συμφέροντά τους.  Δεν του αρκεί ένας υπόγειος οικονομικός πόλεμος. Η ηγεσία Τραμπ βαρά κατευθείαν “στο ψαχνό”, εμφανίζεται να επιδιώκει τη διάλυση της ΕΕ, που αποτέλεσε η συμμαχία μαζί της πυλώνα της αμερικάνικης πολιτικής για μισό αιώνα, κηρύσσει δημόσια, ανοιχτά και προκλητικά τον οικονομικό πόλεμο με την Κίνα και τη Γερμανία, δίνει το πράσινο  φως στη Βρετανία να προχωρήσει σε σκληρό Brexit υποσχόμενος άμεσα ισχυρή αμερικανοβρετανική οικονομική συμφωνία, καλεί σε αποχώρηση από την ΕΕ την επόμενη χώρα και κάνει ανοίγματα στη Ρωσία που μένει να αποδειχθεί το περιεχόμενο και η διάρκειά τους.

Στο βωμό της αντικινέζικης και αντιγερμανικής πολιτικής του ο Τραμπ εμφανίζεται να παίζει  το ρωσικό χαρτί και το ζήτημα είναι αν θα προσφέρει κάποια ανταλλάγματα στη Μόσχα, γεγονός εξαιρετικά αμφίβολο, αφού δεκαετίες οι ΗΠΑ την έχουν πρώτη στο στόχαστρο και την ανταγωνίζονται σκληρά (περικύκλωση απ' όλα τα δυτικά και νότια σύνορα, αντιπυραυλική ασπίδα από τη Βαλτική μέχρι τον Καύκασο, μέτωπο Ουκρανίας και Κριμαίας, οικονομικές κυρώσεις, μέτωπο Συρίας – Ιράν κ.ά.) ή δεν πρόκειται  να συμβεί τίποτα απ' όλα αυτά και θα αναγκαστεί να κάνει πίσω ή  ακόμα θα βουλιάξει η πολιτική του Τραμπ μέσα σε μεγαλύτερα προβλήματα και αδιέξοδα, μέσα σε εσωτερικές συγκρούσεις  και αντιφάσεις.

Το σίγουρο είναι πως ο αμερικάνικος  ιμπεριαλισμός βιάζεται. Θέλει να κερδίσει το χαμένο έδαφος και να κατοχυρώσει  τον αδιαμφισβήτητο ρόλο του παγκόσμιου ηγεμόνα, καταφέροντας πλήγματα στη Γερμανία και στα ηγεμονικά της σχέδια στην Ευρώπη και, πριν αναδυθεί αποφασιστικά και αμετάκλητα η Κίνα στο παγκόσμιο προσκήνιο και αναδιαταχθούν  οι δυνάμεις τους, διαμορφώνοντας μέτωπα και στρατιωτικές συμμαχίες με τη Ρωσία, που θα αμφισβητούσαν άμεσα τον κυριαρχικό ρόλο τους. 

* * *

Προφανώς η εφαρμογή μιας τέτοιας επιθετικής πολιτικής προϋποθέτει την παραβίαση, την ακύρωση ή την επαναδιαπραγμάτευση των προηγούμενων συνθηκών και συμφωνιών που ρύθμιζαν  τις σχέσεις ανάμεσα στα κράτη, κι αν χρειαστεί την καταπάτηση της διεθνούς νομιμότητας και την αχρήστευση του ΟΗΕ που τον βλέπουν με “μισό μάτι”, όπως και το ρόλο του “παρωχημένου” ΝΑΤΟ. Προϋποθέτει ακόμα περισσότερο την κατάλληλη προετοιμασία και ευνοϊκή διαμόρφωση της εσωτερική κοινής γνώμης για να συσπειρώσει και να έχει μαζί του τον αμερικάνικο λαό στα αντιδραστικά, πολεμοκάπηλα  σχέδιά του. Ο Τραμπ εκμεταλλεύτηκε  τη διογκούμενη  λαϊκή απογοήτευση και αγανάκτηση που χρόνια συσσωρεύονταν  στις ΗΠΑ στα μικροαστικά στρώματα  που φτωχοποιήθηκαν, στα φτωχά εργατικά  που εξαθλιώθηκαν από την οικονομική κρίση και πάτησε πάνω τους, χαϊδεύοντας τα πιο καθυστερημένα  στρώματα του λευκού ακροατηρίου, απενοχοποιώντας ακροδεξιές και ρατσιστικές αντιλήψεις, ανασύροντας στον αφρό όλα τα φασιστικά κατακάθια, όπως αυτά της Κου-Κλουξ-Κλαν, υποσχόμενος σαν ένας νέος Χίτλερ πως θα κάνει “μεγάλη την Αμερική”.

Μήνες τώρα ο Τραμπ και τα ιμπεριαλιστικά προπαγανδιστικά επιτελεία του κραυγάζουν και παραληρούν για τη “μεγάλη Αμερική”, για “τον περιούσιο λαό” και το “θεό της Αμερικής” και έχουν ξεκινήσει  ένα κυνήγι μαγισσών ενάντια στους μετανάστες, τους μουσουλμάνους, τις μειονότητες, διεγείροντας τις εθνικιστικές και ρατσιστικές προκαταλήψεις, προχωρώντας ταχύτατα σ' έναν εσωτερικό εκφασισμό, υψώνοντας τείχη προκειμένου να συσπειρώσουν  τον αμερικάνικο λαό πάνω στη βάση ενός αντιδραστικού εθνικισμού, στην πραγματικότητα στη βάση μιας φασιστικής ιδεολογίας.

Εκφραστής ενός παγκόσμιου αντιδραστικού ρεύματος ο Τραμπ, με την ανάδειξή του σε κυρίαρχη δύναμη στις ΗΠΑ, δυναμώνει τις ακροδεξιές, φασιστικές και μισαλλόδοξες  φωνές της Ευρώπης, από τη Λεπέν στη Γαλλία και τον Βίλτερς στην Ολλανδία, μέχρι τον Χόφερ στην Αυστρία, τον Ορμπάν στην Ουγγαρία, τον Μπέπε Γκρίλο στην Ιταλία, τον Φάρατζ  στην Αγγλία, τους “Εναλλακτικούς” στη Γερμανία, που όλοι τους πανηγύρισαν  και σπεύδουν να καρπωθούν τη νίκη του Τραμπ μπροστά στις εκλογές που πρόκειται να γίνουν τους επόμενους μήνες σε πολλές ευρωπαϊκές  χώρες.

Έτσι κι αλλιώς το οικοδόμημα της ΕΕ βρίσκεται αντιμέτωπο με την πιο βαθιά κρίση της ιστορίας του. Την τελευταία δεκαετία το Βερολίνο επιτάχυνε τις κινήσεις του για την προώθηση και επιβολή της οικονομικής και πολιτικής ηγεμονίας του στην ΕΕ.

Οργάνωσε και προώθησε τα ηγεμονικά  του σχέδια αξιοποιώντας κατάλληλα την οικονομική κρίση και τη δεινή θέση που βρέθηκαν οι αδύναμες, εξαρτημένες χώρες, αλλά και η Γαλλία. Με την απειλή της χρεοκοπίας  και της εξόδου από την Ευρωζώνη, έθεσε κάτω από την επιτροπεία  της Τρόικας την Ελλάδα, την Πορτογαλία, την Ιρλανδία, την Κύπρο, επέβαλε σκληρές πολιτικές λιτότητας στην Ιταλία, την Ισπανία και τις άλλες χώρες της ΕΕ, ενώ εκτόξευε βολές και ενάντια στη Γαλλία.

Βέβαια αν αυτά ήταν τα ηγεμονικά, επεκτατικά  σχέδια του γερμανικού ιμπεριαλισμού, αυτό δε σήμαινε  πως θα προχωρούσαν  απρόσκοπτα και πολύ περισσότερο ότι θα εξασφάλιζαν τη σταθερότητα στο ιμπεριαλιστικό οικοδόμημα της ΕΕ. Αντίθετα, τώρα, ύστερα από το Brexit και τις κυοφορούμενες πολιτικές εξελίξεις σε μια σειρά ευρωπαϊκές χώρες, το οικοδόμημα της ΕΕ φαίνεται να κλονίζεται  και να εξασθενεί  η ιμπεριαλιστική του συνοχή, να απειλείται με διάσπαση και αποσύνθεση.

* * *

Οι εξελίξεις στις ΗΠΑ με τις διακηρύξεις και την πολιτική της κυβέρνησης  Τραμπ έρχονται για άλλη μια φορά να αναδείξουν τη χρεοκοπία των θεωριών του ιμπεριαλισμού  και όλων όσων τις αναπαρήγαγαν, που κάνοντας σημαία τους την παγκοσμιοποίηση και το λεγόμενο “πλανητικό χωριό”, διακήρυσσαν μέχρι πρόσφατα τη δυνατότητα δήθεν του καπιταλιστικού συστήματος, ισοπεδώνοντας εθνικά σύνορα και φραγμούς, ενεργώντας σαν αποεδαφοκοποιημένο,  “διεθνώς ενωμένο χρηματιστικό κεφάλαιο”, να αναπτύσσει διαρκώς καθολικά και αδιατάρακτα σε παγκόσμιο επίπεδο τη σφαίρα και τους όρους δράσης του, μακριά από συγκρούσεις και αντιπαραθέσεις, εξασφαλίζοντας για παγκόσμια ειρηνική, οικονομική ανάπτυξη.

Τώρα όλα τα σαθρά ιμπεριαλιστικά ιδεολογήματα, όπως αυτά του “τέλους της ιστορίας”, της “σύγκρουσης των πολιτισμών”, μέχρι το πιο ισχυρό ιδεολόγημα της ιμπεριαλιστικής προπαγάνδας, αυτό της “παγκοσμιοποίησης”, με την οποία  έκαναν παγκόσμια πλύση  εγκεφάλων πάνω από δυο δεκαετίες, προσπαθώντας να την εμφανίσουν σαν μια αναπόφευκτη “αντικειμενική” διαδικασία, σαν ένα “μονόδρομο” καταρρέουν  και τη θέση τους παίρνει η ωμή, βίαιη εμφάνιση ξεχωριστών ιμπεριαλιστικών κρατών που ανταγωνίζονται άγρια μεταξύ τους  σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης για την αναδιανομή των παγκόσμιων  αγορών και των ζωνών επιρροής. Η προηγούμενη κατανομή των αγορών και των σφαιρών επιρροής ανάμεσα στις ιμπεριαλιστικές  δυνάμεις έρχεται σε σύγκρουση με τον  καινούργιο  συσχετισμό των δυνάμεων, οδηγώντας αναπόφευκτα σε ιμπεριαλιστικές αντιπαραθέσεις και πολέμους, για αναδιανομή σύμφωνα με τους νέους συσχετισμούς.

Οι κομπασμοί των προηγούμενων χρόνων για τη “ζωντάνια” και “ανωτερότητα” του καπιταλισμού, δίνουν τη θέση τους στην αγωνία και το φόβο για το μέλλον που επιφυλάσσει στους λαούς. Αντί για ξεπέρασμα της οικονομικής  κρίσης γρήγορη οικονομική ανάπτυξη που υπόσχονταν οι ηγέτες του ιμπεριαλισμού, οι λαοί βρίσκονται μπροστά στο φάσμα του πολέμου, μιας νέας κρίσης και  του  φασισμού.