Σινεφίλμ

Το Σινεφίλμ Χαλκίδας για άλλη μία χρονιά έπραξε το αυτονόητο. Έκλεισε τις τηλεοράσεις των fake news και της εικονικής πραγματικότητας και απόλαυσε ποιοτικό κινηματογράφο.

Το φετινό ταξίδι ήταν όμορφο και συνεπές όπως και όλα τα προηγούμενα.

Ταξιδέψαμε από τη σύγχρονη Ιαπωνία μέχρι τα πολυεθνικά Βαλκάνια.

Ακούσαμε jazz στο ιστορικό Cotton Club του ’28, αλλά και τις μουσικές του Johnny Cash.

Ανεβήκαμε πάνω στο Θωρηκτό Ποτέμκιν και παράλληλα διασχίσαμε τα βάθη της Τουρκίας.

Συζητήσαμε για την οικονομική κρίση και για τον φασισμό που αυτή γεννά.

Γελάσαμε με σύγχρονες κωμωδίες και προβληματιστήκαμε με ανεξάρτητες αλλά και χολυγουντιανές παραγωγές.

Δε θα πρέπει να ξεχνάμε όμως και τα μικρού μήκους κλιπάκια που προηγήθηκαν ορισμένων προβολών, καθώς και το εξαιρετικό ντοκιμαντέρ με το οποίο κλείνουμε τη σεζόν αυτή την Πέμπτη.

Τέλος, στο σημείο αυτό, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε το Εργατικό Κέντρο που για άλλη μία χρονιά άνοιξε τις πόρτες του στους πολίτες και εργαζομένους της πόλης για τις κινηματογραφικές προβολές.

Στην εποχή των άκρων, των αντιθέσεων, των ανισοτήτων, της μισαλλοδοξίας και του κοινωνικού αυτοματισμού, η αυξημένη συμμετοχή της φετινής χρονιάς καθώς και η δημιουργία σταθερού κοινού μας δίνει το κουράγιο να συνεχίσουμε να δουλεύουμε πάνω στο project αυτό, του εναλλακτικού τρόπου ψυχαγωγίας, επικοινωνίας και συμπόρευσης ενεργών πολιτών.

ΝΑ ΕΧΕΤΕ ΕΝΑ ΚΑΛΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ.

THE CENTURY OF THE SELF (2002) Μέρος 2^ο

Σκηνοθεσία | Adam Curtis

Σενάριο | Adam Curtis

Cast | Adam Curtis, Ann Bernays, Robert Reich, Martin Bergmann, Tony Blair, Bill Clinton, Wilhelm Reich, Larry Tye, John Gittings, Leopold Löwenthal, Peter Solomon, Peter Strauss, Alfred Pritz

Χώρα | United Kingdom

Κατηγορία | Ντοκιμαντέρ

Διάρκεια | 1h 56min

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ . . .

Καλώς ή κακώς, οι θεωρίες του Sigmund Freud άσκησαν τεράστια επιρροή στον 20ό αιώνα, τόσο βαθιά ριζωμένες στο δυτικό πολιτισμό, ώστε όροι όπως το ‘’εγώ’’ του Freud, η “ταυτότητα” και το “ασυνείδητο” να έχουν γίνει κοινοί στην καθημερινή μας γλώσσα. Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα απ’ την αρχή της εφαρμογής της, η ψυχανάλυση έκανε τεράστιο άλμα από την κλινική πρακτική, στις κοινωνίες σε ευρεία κλίμακα.

Στη σειρά ντοκιμαντέρ του 2002, The Century Of The Self, o Adam Curtis διερευνά την εφαρμογή της πρακτικής του Freud στη σφαίρα της διαφήμισης, του μάρκετινγκ και της πολιτικής. «Αυτή η σειρά,” αφηγείται ο Curtis, “ασχολείται με το πώς αυτοί που βρίσκονται στην εξουσία έχουν χρησιμοποιήσει τις θεωρίες του Freud για να προσπαθήσουν να ελέγξουν το επικίνδυνο πλήθος σε μιαν εποχή μαζικής δημοκρατίας.”

Χρησιμοποιώντας ένα “στυλ-σήμα κατατεθέν” με βάση την αντίθεση μεταξύ σχολιασμού και εικόνας, μεταξύ ενός συνονθυλεύματος βίας και χάους και του καθησυχαστικού, στιβαρού τόνου της αφήγησής του, ο Curtis καταθέτει την ευρύτατη επιρροή του Freud και των συγγενών του κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα σε Ευρώπη και Αμερική. Σε τέσσερις ωριαίες ενότητες, ο Curtis αφηγείται την επίδραση των θεωριών του Freud για την «ανθρώπινη φύση», που αποτελείται από πρωτόγονες σεξουαλικές και επιθετικές δυνάμεις, βαθιά κρυμμένες στο μυαλό όλων των ανθρώπων. Δυνάμεις, που χωρίς έλεγχο, οδηγούν τα άτομα και τις κοινωνίες στο χάος και την καταστροφή. Στον πυρήνα του, το The Century Of The Self, έχει να κάνει με τον αντίκτυπο και την υιοθέτηση των θεωριών του Freud, ως μια ισχυρή μάχη με τη βασική φύση της ανθρωπότητας, την οποία ο Freud επιδέξια συνοψίζει στην έννοια της «ταυτότητας».

Στο πρώτο επεισόδιο της σειράς, με τίτλο “Happiness Machines”, o Curtis έρχεται να υποστηρίξει ότι ο αμερικανικής καταγωγής ανιψιός του Freud, Edward Bernays, «υπήρξε το πρώτο πρόσωπο που πήρε τις ιδέες του Freud σχετικά με τα ανθρώπινα όντα και τις χρησιμοποίησε για να χειραγωγήσει τις μάζες». Σύμφωνα με τον Curtis, ο Bernays εισήγαγε τις θεωρίες του Freud στον κόσμο του μάρκετινγκ, βάση όσων εκφράζονται στην «παράλογη και συναισθηματική σφαίρα της ασυνείδητης επιθυμίας», ώστε να εξαναγκάσει τους καταναλωτές να αγοράζουν προϊόντα.

Ενώ η επιρροή του Bernays εξασθένισε κατά την οικονομική ύφεση του ‘30, ο Curtis υποστηρίζει ότι το καθεστώς της ναζιστικής Γερμανίας προσπάθησε να διοχετεύσει τις ανθρώπινες παρορμήσεις μακριά από τον καταναλωτισμό και προς την ενότητα του νέου κράτους, όπως υποστήριζε ο υπουργός Προπαγάνδας Joseph Goebbels – ο οποίος ισχυριζόταν πως αντλούσε έμπνευση από τα γραπτά του Bernays. Ο δίδυμος μηχανισμός των επιχειρήσεων και της πολιτικής, επιμένει ο Curtis, καθοδηγήθηκαν από τον ίδιο το φόβο και το δέος της πρωτόγονης ανθρώπινης επιθυμίας για ταυτότητα.

Το έργο του Adam Curtis είναι ασυμβίβαστα αμφιλεγόμενo. Η απροκάλυπτα διαλεκτική στάση του, σε αντίθεση με την ψύχραιμη “αμφίδρομη” προοπτική πολλών ντοκιμαντέρ, τον τοποθετεί σε αντίθεση με αριστερά και δεξιά εξίσου. Εκτός από τον πυρήνα της επιχειρηματολογίας του, ο κριτικός Jonathan Rosenbaum αμφισβητεί την πρακτική χρήση του μοντάζ και της κινηματογραφικής τεχνικής από τον Curtis, οι οποίες φοβάται ο Rosenbaum πως είναι σε στιγμές ανάλογες με τις σαγηνευτικές τεχνικές μάρκετινγκ που ο ίδιος ο Curtis καυτηριάζει.

Ο Ben Waters επισημαίνει προσεκτικά: «Αν και ο Adam Curtis περιγράφεται συχνά από τους επικριτές του ως θεωρητικός συνωμοσίας, τα επιχειρήματά του στην πραγματικότητα τείνουν προς την αντίθετη κατεύθυνση: θα μπορούσε να περιγράψει την ιστορία μέσα από αφήγηση, αλλά ο ίδιος δεν πιστεύει ότι έχει τις προθέσεις συγγραφέα… Οι ιδέες μπορούν να διαμορφώσουν τον κόσμο, αλλά εκείνοι που τις έχουν ή τις προωθούν σπάνια αποκομίζουν τα αποτελέσματα που επιθυμούν.»

Το ντοκιμαντέρ του Adam Curtis είναι, πάνω απ’ όλα, μια εξερεύνηση για τη δύναμη των ιδεών στη σύγχρονη σκέψη. Ενώ η μεθοδολογία του Freud και τα συμπεράσματά του δεν έχουν πραγματωθεί σε μεγάλο βαθμό με επιστημονικό έλεγχο, οι επικίνδυνοι υπαινιγμοί τους αρκούν ώστε τα άτομα στην εξουσία να ψάχνουν για τρόπους ανατροπής και εξαναγκασμού, με κάθε μέσο που έχουν στη διάθεσή τους. Η εκτεταμένη επιρροή του Freud υπογραμμίζει το γεγονός ότι οι ιδέες – ακόμη και λανθασμένες ιδέες – κατέχουν τεράστια δύναμη πάνω σε κάθε έναν από εμάς.

ΤΙ ΘΑ ΔΟΥΜΕ ΣΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ . . .

Την δεκαετία του ’60 ένα ριζοσπαστικό γκρουπ ψυχοθεραπευτών αμφισβήτησε την επιρροή που είχαν οι ιδέες του Φρόιντ στην Αμερική. Αυτοί, ήταν εμπνευσμένοι από τις ιδέες του Γουίλιαμ Ράιχ, ενός μαθητή του Φρόιντ, που στράφηκε εναντίον του και ο οποίος ήταν μισητός από την οικογένεια του Φρόιντ. Ο Ράιχ πίστευε ότι ο εσωτερικός εαυτός δεν έπρεπε να καταπιεστεί και να ελεγχθεί, αλλά αντίθετα να ενθαρρύνεται να εκφραστεί. Μέσα από όλο αυτό δημιουργήθηκε ένα νέο πολιτικό ρεύμα που υποστήριζε την δημιουργία ενός νέου ανθρώπινου όντος ελεύθερου από την ψυχολογική καταπίεση η οποία είχε εφαρμοστεί στο ανθρώπινο μυαλό από τις εταιρίες και τους πολιτικούς.
Σε αυτό το επεισόδιο θα δούμε πως αυτό το κίνημα αναπτύχθηκε δραστικά και πως σύντομα οι εταιρίες συνειδητοποίησαν ότι τελικά αυτή ήταν μία από τις μεγαλύτερες τους ευκαιρίες, ενθαρρύνοντας τον κόσμο να νοιώσει ότι είναι μοναδικές προσωπικότητες και παράλληλα πουλώντας τους τρόπους για να εκφράσουν αυτή την μοναδικότητα στρεφόμενοι πάλι σε Φροϋδικούς αναλυτές ώστε να αναγνωρίσουν τις βαθιές επιθυμίες του «νέου» εαυτού.

Σε αυτό το επεισόδιο: πως οι «αριστεροί» πολιτικοί τόσο στην Βρετανία όσο και στην Αμερική στράφηκαν στις τεχνικές που ανέπτυξαν οι εταιρίες για την ικανοποίηση του εσωτερικού εαυτού και των επιθυμιών του. Τόσο οι «Εργατικοί» του Τονι Μπλερ όσο και οι «Δημοκρατικοί» του Μπιλ Κλίντον χρησιμοποίησαν τα ίδια φόκους γκρουπ που ανακαλύφτηκαν από τους ψυχαναλυτές για την ανάληψη εξουσίας. Ξεκίνησαν να προσκολλούν τις πολιτικές στις βαθιές επιθυμίες και συναισθήματα των ανθρώπων με τον τρόπο που ο καπιταλισμός είχε μάθει να τους προσκολλά τα προϊόντα. Μέσα από αυτή τη διαδικασία μία νέα κουλτούρα μάρκετινγκ και πολιτικής αναδύθηκε, η οποία επέτρεπε στους πολιτικούς να πιστεύουν ότι δημιουργούν μία νέα και βελτιωμένη μορφή της δημοκρατίας.