Τάξη και ταξική συνείδηση (1)
Σ’ αντίθεση με τη δεξιά και τις θεωρίες της που ερμηνεύουν την
ιστορική εξέλιξη κυρίως με τη βούληση των προσωπικοτήτων και των εθνών, ο
μαρξισμός εισήγαγε την έννοια των τάξεων και της ταξικής πάλης ως
κινητήριας δύναμης της ιστορίας. Ο Μαρξ δεν μας άφησε κανέναν πλήρη
ορισμό· ο Λένιν όμως γράφει συμπυκνωμένα και με επιστημονική ακρίβεια:
«Τάξεις ονομάζονται μεγάλες ομάδες ανθρώπων που ξεχωρίζουν μεταξύ τους,
από τη θέση που έχουν μέσα σε ένα ιστορικά καθορισμένο σύστημα της
κοινωνικής παραγωγής, από τη σχέση τους που είναι στο μεγαλύτερο μέρος
κατοχυρωμένη και διατυπωμένη με νόμους, προς τα μέσα παραγωγής, από το
ρόλο τους στην κοινωνική οργάνωση της εργασίας και συνεπώς από τους
τρόπους που ιδιοποιούνται τη μερίδα του κοινωνικού πλούτου που
διαθέτουν…» (δηλαδή πώς και πόσο αμείβονται).
Τάξη για τον εαυτό της (δι' εαυτήν)
Τελευταία -και όχι πάντα με κατανοητό τρόπο- διεξάγεται μία συζήτηση για την ταξική αυτοσυνειδησία, δηλαδή για το πώς η εργατική τάξη αντιλαμβάνεται τα πολιτικά και ιστορικά της καθήκοντα, με άλλα λόγια με ποιο τρόπο συγκροτείται, «ψηλώνει», ενώνεται και θέτει ως στόχο της το σοσιαλισμό και την εξουσία, ανατρέποντας τη μεγαλοαστική κυριαρχία. Πώς μετατρέπεται η «τάξη καθ’ εαυτήν» σε τάξη για τον εαυτό της και τους σκοπούς της (τάξη διεαυτήν); Με ανάλογες ιστορικές αντιστοιχίες πώς γίνεται ένα έθνος να αποκτήσει «εθνική συνείδηση» και να βαδίσει στον δρόμο της εθνικής απελευθέρωσης, της ανεξαρτησίας, της χειραφέτησης; Προφανώς δεν πρόκειται για μία σύντομη διαδικασία, για έναν εύκολο δρόμο, αλλά για ένα μακροπρόθεσμο και σύνθετο έργο που σχετίζεται άμεσα με το βάθεμα και πλάτεμα της ταξικής πάλης, όσο και με τη συγκρότηση της πολιτικής πρωτοπορίας της εργατικής τάξης, δηλαδή με τη δημιουργία και ανάπτυξη κομμουνιστικού κόμματος.
Ορισμένοι -ξεχνώντας την εργατική ιστορική πορεία του 20ου αιώνα και τα συμπεράσματα που βγαίνουν από αυτήν- ρίχνουν μονόπλευρα το βάρος των εκτιμήσεων και θέσεών τους στην ύπαρξη αγώνων. Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση η εργατική τάξη συγκροτείται, ενώνεται και «ανωτεροποιεί» τη συνείδησή της (αυτοσυνειδησία) όταν ξεσπούν πχ απεργίες. Είναι αποδεδειγμένο όμως (όπως επιμένει ο Λένιν στο έργο του «Τι να κάνουμε») ότι η σοσιαλιστική συνείδηση, που είναι η ανώτερη πολιτική συνείδηση της εργατικής τάξης «έρχεται από τα έξω», δηλαδή από το πρωτοπόρο κόμμα της. Αν βεβαίως ξεκόψουμε το κομμουνιστικό κόμμα από τις μάζες και την ταξική πάλη, θα το μετατρέψουμε σε μία κλειστή ομάδα συνωμοτών ή θα το στραγγαλίσουμε σε γραφειοκρατικό μηχανισμό, όπως κάνει σήμερα η ηγεσία του ΚΚΕ.
Για το ΚΚΕ ισχύει η λαϊκή παροιμία «αλλού ο παπάς, αλλού τα ράσα του», αφού το ίδιο βρίσκεται σ’ άλλον κόσμο (πλατεία) όταν άνεργοι-εργαζόμενοι βρίσκονται σε αγωνιστική τροχιά. Δεν πρόκειται για ένα απλό λάθος. Πρόκειται για πολιτικό έγκλημα που δυσφημεί το κομμουνιστικό κίνημα και την αριστερά στα μάτια των λαϊκών μαζών. Στην πραγματικότητα, λοιπόν, η θέση πως οι αγώνες συγκροτούν την εργατική τάξη, χωρίς τη συνειδητή προσπάθεια για τη δημιουργία επαναστατικού κόμματος, υποκλίνεται μπροστά στο αυθόρμητο των μαζών και θεοποιεί τις διαδικασίες «από τα κάτω», πράγμα που γνωρίσαμε πολύ καλά στις περίφημες πλατείες στην αρχή της κρίσης. Διόλου δεν πρέπει να περιφρονούμε την «πάσχουσα κοινωνία», αλλά –για να χρησιμοποιήσουμε τον Μαρξ- πρέπει κυρίως να προσβλέπουμε στη «σκεπτόμενη και αγωνιζόμενη κοινωνία», δηλαδή να μετασχηματίσουμε το μαζικό παραγόμενο αυθόρμητο σε συνειδητό.
Να περνάμε δηλαδή από το κοινωνικό στο πολιτικό και από «τα πράγματα που υπάρχουν» σε «πράγματα που σκέφτονται», δηλαδή να περνάμε από τους αγώνες που αντικειμενικά θα ξεσπούν σ’ αυτό που θα πρέπει να γίνει, δηλαδή στη συγκρότηση της εργατικής τάξης σε ιστορικό υποκείμενο. Ένας άνθρωπος υπάρχει αντικειμενικά, ένας ταξικός αγωνιστής, ένας κομμουνιστής επαναστάτης είναι ένας άνθρωπος που έχει βαθειά συνείδηση, στόχους, αγωνίζεται για μία άλλη ανθρωπότητα, ο επαναστάτης κομμουνιστής στην πραγματικότητα είναι ένας άνθρωπος «δι' εαυτόν», δηλαδή έχει γνώση, ταξική συνείδηση, ταξική προσφορά.
Το κομμουνιστικό κόμμα και κίνημα
Αξίζει επίσης να σημειώσουμε μία ανοησία που σερβίρει η άρχουσα τάξη. Σύμφωνα με αυτήν η εργατική τάξη είναι μειοψηφία, άρα πώς μπορεί να θέτει ως στόχο την εξουσία; Πρόκειται για κόλπο περιωπής. Αυτό λοιπόν το λέει το 1% (μεγαλοαστική τάξη) που κυβερνάει το υπόλοιπο 99%... Την ίδια ώρα γνωρίζουμε ότι μια εκατοντάδα μεγιστάνων σ’ όλο τον κόσμο κατέχουν τον πλούτο που αντιστοιχεί σε 5 δις ανθρώπων. Τρομακτικοί αριθμοί, ακόμα τρομακτικότερες πρακτικές που σερβίρονται σαν κουτόχορτο για την αποχαύνωση των μαζών. Ας επανέλθουμε στο προκείμενο. Ο Λένιν (Τι να κάνουμε, 1902) ήταν ιδιαίτερα αυστηρός στη σχέση τάξης και εργατικής πρωτοπορίας, δηλαδή κομμουνιστικού κόμματος. Έγραφε για το θέμα: «Χωρίς επαναστατική θεωρία δεν μπορεί να υπάρξει και επαναστατικό κίνημα - το ρόλο του πρωτοπόρου αγωνιστή μπορεί να τον εκπληρώσει μόνο ένα κόμμα που καθοδηγείται από πρωτοπόρα θεωρία.
Το κόμμα... πρέπει να είναι ικανό να δημιουργήσει οργανωτικές σχέσεις τέτοιες που να εξασφαλίζουν ένα ορισμένο επίπεδο συνειδητότητας και να ανεβάζουν συστηματικά αυτό το επίπεδο», δηλαδή να διαθέτει επαναστατικό πρόγραμμα στηριγμένο στη Μαρξιστική-Λενινιστική θεωρία, ενότητα θέλησης και δράσης που να εξασφαλίζεται από το δημοκρατικό συγκεντρωτισμό, να παρεμβαίνει δραστήρια στην ταξική πάλη και να δρα «ανεξάρτητα» από τα πολιτικά σκαμπανεβάσματα. Μπορεί κάποιος να διαφωνεί με τα παραπάνω αλλά αυτή είναι η ουσία του Λενινισμού για το κόμμα. Ο Οκτώβρης 1917 στη Ρωσία, η Κινέζικη εμπειρία, αλλά και οι αντίστοιχες πρακτικές στις χώρες που επικράτησε η επανάσταση των λαϊκών μαζών απέδειξαν «του λόγου το αληθές». Και τα σημειώνουμε αυτά γιατί το πολιτικό ρεύμα μας, το κομμουνιστικό, έχει να επιδείξει πληθώρα επαναστατικής πράξης με κορυφαίες αυτές σε Ρωσία-Κίνα. Το αυθόρμητο κίνημα και οι θεωρίες του δεν έχουν να μας δείξουν τίποτα. Δεν πρέπει να υποτιμάμε το αυθόρμητο κίνημα, αφού μέσα του βρίσκονται εμβρυακά σπέρματα του συνειδητού. Ωστόσο, οφείλουμε να δίνουμε στο αυθόρμητο τον πραγματικό του χαρακτήρα και να μην τρέχουμε πίσω του σαν τον σκύλο που κυνηγάει την ουρά του.
Τάξη για τον εαυτό της (δι' εαυτήν)
Τελευταία -και όχι πάντα με κατανοητό τρόπο- διεξάγεται μία συζήτηση για την ταξική αυτοσυνειδησία, δηλαδή για το πώς η εργατική τάξη αντιλαμβάνεται τα πολιτικά και ιστορικά της καθήκοντα, με άλλα λόγια με ποιο τρόπο συγκροτείται, «ψηλώνει», ενώνεται και θέτει ως στόχο της το σοσιαλισμό και την εξουσία, ανατρέποντας τη μεγαλοαστική κυριαρχία. Πώς μετατρέπεται η «τάξη καθ’ εαυτήν» σε τάξη για τον εαυτό της και τους σκοπούς της (τάξη διεαυτήν); Με ανάλογες ιστορικές αντιστοιχίες πώς γίνεται ένα έθνος να αποκτήσει «εθνική συνείδηση» και να βαδίσει στον δρόμο της εθνικής απελευθέρωσης, της ανεξαρτησίας, της χειραφέτησης; Προφανώς δεν πρόκειται για μία σύντομη διαδικασία, για έναν εύκολο δρόμο, αλλά για ένα μακροπρόθεσμο και σύνθετο έργο που σχετίζεται άμεσα με το βάθεμα και πλάτεμα της ταξικής πάλης, όσο και με τη συγκρότηση της πολιτικής πρωτοπορίας της εργατικής τάξης, δηλαδή με τη δημιουργία και ανάπτυξη κομμουνιστικού κόμματος.
Ορισμένοι -ξεχνώντας την εργατική ιστορική πορεία του 20ου αιώνα και τα συμπεράσματα που βγαίνουν από αυτήν- ρίχνουν μονόπλευρα το βάρος των εκτιμήσεων και θέσεών τους στην ύπαρξη αγώνων. Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση η εργατική τάξη συγκροτείται, ενώνεται και «ανωτεροποιεί» τη συνείδησή της (αυτοσυνειδησία) όταν ξεσπούν πχ απεργίες. Είναι αποδεδειγμένο όμως (όπως επιμένει ο Λένιν στο έργο του «Τι να κάνουμε») ότι η σοσιαλιστική συνείδηση, που είναι η ανώτερη πολιτική συνείδηση της εργατικής τάξης «έρχεται από τα έξω», δηλαδή από το πρωτοπόρο κόμμα της. Αν βεβαίως ξεκόψουμε το κομμουνιστικό κόμμα από τις μάζες και την ταξική πάλη, θα το μετατρέψουμε σε μία κλειστή ομάδα συνωμοτών ή θα το στραγγαλίσουμε σε γραφειοκρατικό μηχανισμό, όπως κάνει σήμερα η ηγεσία του ΚΚΕ.
Για το ΚΚΕ ισχύει η λαϊκή παροιμία «αλλού ο παπάς, αλλού τα ράσα του», αφού το ίδιο βρίσκεται σ’ άλλον κόσμο (πλατεία) όταν άνεργοι-εργαζόμενοι βρίσκονται σε αγωνιστική τροχιά. Δεν πρόκειται για ένα απλό λάθος. Πρόκειται για πολιτικό έγκλημα που δυσφημεί το κομμουνιστικό κίνημα και την αριστερά στα μάτια των λαϊκών μαζών. Στην πραγματικότητα, λοιπόν, η θέση πως οι αγώνες συγκροτούν την εργατική τάξη, χωρίς τη συνειδητή προσπάθεια για τη δημιουργία επαναστατικού κόμματος, υποκλίνεται μπροστά στο αυθόρμητο των μαζών και θεοποιεί τις διαδικασίες «από τα κάτω», πράγμα που γνωρίσαμε πολύ καλά στις περίφημες πλατείες στην αρχή της κρίσης. Διόλου δεν πρέπει να περιφρονούμε την «πάσχουσα κοινωνία», αλλά –για να χρησιμοποιήσουμε τον Μαρξ- πρέπει κυρίως να προσβλέπουμε στη «σκεπτόμενη και αγωνιζόμενη κοινωνία», δηλαδή να μετασχηματίσουμε το μαζικό παραγόμενο αυθόρμητο σε συνειδητό.
Να περνάμε δηλαδή από το κοινωνικό στο πολιτικό και από «τα πράγματα που υπάρχουν» σε «πράγματα που σκέφτονται», δηλαδή να περνάμε από τους αγώνες που αντικειμενικά θα ξεσπούν σ’ αυτό που θα πρέπει να γίνει, δηλαδή στη συγκρότηση της εργατικής τάξης σε ιστορικό υποκείμενο. Ένας άνθρωπος υπάρχει αντικειμενικά, ένας ταξικός αγωνιστής, ένας κομμουνιστής επαναστάτης είναι ένας άνθρωπος που έχει βαθειά συνείδηση, στόχους, αγωνίζεται για μία άλλη ανθρωπότητα, ο επαναστάτης κομμουνιστής στην πραγματικότητα είναι ένας άνθρωπος «δι' εαυτόν», δηλαδή έχει γνώση, ταξική συνείδηση, ταξική προσφορά.
Το κομμουνιστικό κόμμα και κίνημα
Αξίζει επίσης να σημειώσουμε μία ανοησία που σερβίρει η άρχουσα τάξη. Σύμφωνα με αυτήν η εργατική τάξη είναι μειοψηφία, άρα πώς μπορεί να θέτει ως στόχο την εξουσία; Πρόκειται για κόλπο περιωπής. Αυτό λοιπόν το λέει το 1% (μεγαλοαστική τάξη) που κυβερνάει το υπόλοιπο 99%... Την ίδια ώρα γνωρίζουμε ότι μια εκατοντάδα μεγιστάνων σ’ όλο τον κόσμο κατέχουν τον πλούτο που αντιστοιχεί σε 5 δις ανθρώπων. Τρομακτικοί αριθμοί, ακόμα τρομακτικότερες πρακτικές που σερβίρονται σαν κουτόχορτο για την αποχαύνωση των μαζών. Ας επανέλθουμε στο προκείμενο. Ο Λένιν (Τι να κάνουμε, 1902) ήταν ιδιαίτερα αυστηρός στη σχέση τάξης και εργατικής πρωτοπορίας, δηλαδή κομμουνιστικού κόμματος. Έγραφε για το θέμα: «Χωρίς επαναστατική θεωρία δεν μπορεί να υπάρξει και επαναστατικό κίνημα - το ρόλο του πρωτοπόρου αγωνιστή μπορεί να τον εκπληρώσει μόνο ένα κόμμα που καθοδηγείται από πρωτοπόρα θεωρία.
Το κόμμα... πρέπει να είναι ικανό να δημιουργήσει οργανωτικές σχέσεις τέτοιες που να εξασφαλίζουν ένα ορισμένο επίπεδο συνειδητότητας και να ανεβάζουν συστηματικά αυτό το επίπεδο», δηλαδή να διαθέτει επαναστατικό πρόγραμμα στηριγμένο στη Μαρξιστική-Λενινιστική θεωρία, ενότητα θέλησης και δράσης που να εξασφαλίζεται από το δημοκρατικό συγκεντρωτισμό, να παρεμβαίνει δραστήρια στην ταξική πάλη και να δρα «ανεξάρτητα» από τα πολιτικά σκαμπανεβάσματα. Μπορεί κάποιος να διαφωνεί με τα παραπάνω αλλά αυτή είναι η ουσία του Λενινισμού για το κόμμα. Ο Οκτώβρης 1917 στη Ρωσία, η Κινέζικη εμπειρία, αλλά και οι αντίστοιχες πρακτικές στις χώρες που επικράτησε η επανάσταση των λαϊκών μαζών απέδειξαν «του λόγου το αληθές». Και τα σημειώνουμε αυτά γιατί το πολιτικό ρεύμα μας, το κομμουνιστικό, έχει να επιδείξει πληθώρα επαναστατικής πράξης με κορυφαίες αυτές σε Ρωσία-Κίνα. Το αυθόρμητο κίνημα και οι θεωρίες του δεν έχουν να μας δείξουν τίποτα. Δεν πρέπει να υποτιμάμε το αυθόρμητο κίνημα, αφού μέσα του βρίσκονται εμβρυακά σπέρματα του συνειδητού. Ωστόσο, οφείλουμε να δίνουμε στο αυθόρμητο τον πραγματικό του χαρακτήρα και να μην τρέχουμε πίσω του σαν τον σκύλο που κυνηγάει την ουρά του.
θα επανέλθουμε αύριο
Σχόλια