Κερασάκι το Κυπριακό

Για ποιο λόγο πήγε ο Τσίπρας στην Τουρκία αυτή την περίοδο; Τι έχει αυτή η περίοδος; Εχει μια υψηλών τόνων ρητορική από την Τουρκία σε ό,τι αφορά τα ζητήματα του Αιγαίου και της Κύπρου, συνοδευόμενη και από στρατιωτικές κινήσεις (ελεγχόμενες πάντοτε). Θα περίμενε κανείς ότι ο Τσίπρας θα αναζητούσε καλύτερη συγκυρία, αφού προηγουμένως τα διπλωματικά επιτελεία των δύο χωρών κατάφερναν να ρίξουν την ένταση.

Ο Τσίπρας, όμως, ενέταξε και αυτή την επίσκεψη στην προεκλογική του στρατηγική. Αυτός που κατηγορείται για «εθνική ενδοτικότητα», κατάφερε να γίνει ο πρώτος πρωθυπουργός που επισκέπτεται τη Χάλκη μετά από σχεδόν 90 χρόνια! Ο προηγούμενος που επισκέφτηκε το Πριγκηπονήσι ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος το 1933. Οπότε καταλαβαίνετε τους συνειρμούς που παράγει η συριζαϊκή προπαγάνδα: «ο Τσίπρας συνεχίζει το έργο του εθνάρχη». Για να συμπληρωθεί το «πορτφόλιο» με τις φωτογραφίες, ο Τσίπρας έκανε και μια πρωινή επίσκεψη στην Αγιασοφιά, παρέα με τη συμβία του και τούρκους επίσημους. Το μήνυμα σαφές: «Η Αγιασοφιά θα παραμείνει μουσείο, δε θα γίνει τζαμί. Ο Τσίπρας το εξασφάλισε από τον Ερντογάν, γι' αυτό και ο τελευταίος επέτρεψε να γίνει αυτή η επίσκεψη και να έχει επίσημο χαρακτήρα. Αφού πήρε το καραβάκι για τη Χάλκη, το ζεύγος Τσίπρα-Μπαζιάνα έγινε δεκτό από τον Ηγούμενο Χάλκης και Μητροπολίτη Προύσης Ελπιδοφόρο, που τους οδήγησε στον Ιερό Ναό της Αγίας Τριάδας, όπου παρακολούθησε τη θεία λειτουργία, στην οποία χοροστάτησε ο ίδιος ο Βαρθολομαίος. Ο Τσίπρας κάθησε στο χρυσοποίκιλτο στασίδι δίπλα στον Βαρθολομαίο, σταύρωσε ευλαβικά τα χέρια και με ύφος στοχαστικό αφέθηκε στις ψαλμωδίες των φαναριωτών ψαλτάδων, παρέα με τον Γαβρόγλου, τον Κατρούγκαλο και τον Μπόλαρη.

Επιστρέφοντας στην Κωνσταντινούπολη, ο Τσίπρας έκανε κι ένα «γκεστ» στην προεκλογική εκστρατεία του πρώην πρωθυπουργού, νυν προέδρου της Βουλής και υποψήφιου δημάρχου της Πόλης, Μπιναλί Γιλντιρίμ, ο οποίος τον ξενάγησε αυτοπροσώπως στο ανάκτορο Ντολμά Μπαχτσέ (τελευταία κατοικία του Κεμάλ Ατατούρκ, για όσους δεν το γνωρίζουν).

Από την άποψη της ενίσχυσης του ηγετικού προφίλ του Τσίπρα (ο οποίος αποτελεί το «βαρύ χαρτί» του ΣΥΡΙΖΑ, σύμφωνα με τους εκλογομάγειρους του Μαξίμου), η επίσκεψη στην Τουρκία ήταν επιβεβλημένη και πήγε πάρα πολύ καλά. Ο Ερντογάν δεν του χάλασε κανένα χατίρι σ' αυτό το επίπεδο. Εχει και ο ίδιος εκλογές (δημοτικές μεν, αλλά τις έχει πάρει πάνω του και θέλει να κερδίσει οπωσδήποτε τους δήμους Αγκυρας και Κωνσταντινούπολης) και θέλει να δείχνει τρόπον τινά ανεξίθρησκος. Γι' αυτό και στο δείπνο που παρέθεσε στον Τσίπρα είχε φροντίσει να καλέσει από Βαρθολομαίο μέχρι… Σλούκα και Μήτρογλου! Επί της ουσίας, πάντως, μήνυμα επαναλειτουργίας της Χάλκης δε βγήκε. Ο Ερντογάν μίλησε σαν γνήσιος ανατολίτης έμπορας: «Θέλετε τη Χάλκη; Δώστε μου τους μουφτήδες στη Θράκη». Οπως αντιλαμβάνεστε, τέτοια αγοραπωλησία παραμονές εκλογών δε γίνεται. Οπότε έμεινε μόνο το θρησκευτικό σόου Τσίπρα. Καθόλου άσχημα…

Πίσω στην Αγκυρα. Τι συζητούσαν επί δύο ώρες Ερντογάν και Τσίπρας; Οχι βέβαια αυτά που είπαν δημόσια και ήταν «μια από τα ίδια». Τα παπαγαλάκια της προπαγάνδας του Μαξίμου θέλησαν να περάσουν την «είδηση» ότι «ο διάλογος ανάμεσα στον έλληνα πρωθυπουργό και τον τούρκο πρόεδρο ήταν ειλικρινής και με καθαρές κουβέντες για το σύνολο της ατζέντας». Ετσι, «ο Αλέξης Τσίπρας αναφέρθηκε ρητά στις τουρκικές παραβιάσεις των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας, τα επικίνδυνα επεισόδια και το casus belli και την ανάγκη σεβασμού του διεθνούς δικαίου από την Τουρκία στην ανατολική Μεσόγειο» κτλ. κτλ.

Αυτά τα είπε και δημόσια ο Τσίπρας. Κι ο Ερντογάν τα δικά του. Ακόμα και το θέμα των οχτώ στρατιωτικών, τους οποίους η Τουρκία επικήρυξε την παραμονή της άφιξης του Τσίπρα στην Αγκυρα (προφανώς για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης), δε φάνηκε να προκαλεί τριβές. Εγινε και μια στημένη ερώτηση από τουρκάλα δημοσιογράφο, ο Τσίπρας απάντησε… με χάρη και ο Ερντογάν δεν έδωσε καμιά συνέχεια. Εκείνο που ήθελε ν' ακουστεί είναι ότι ο ίδιος δεν έχει ξεχάσει το θέμα και ότι ο Τσίπρας τους θεωρεί μεν πραξικοπηματίες, όμως δεν μπορεί να κάνει τίποτα, γιατί του έχει δέσει τα χέρια η ελληνική αστική Δικαιοσύνη.

Σύμφωνα με όσα ειπώθηκαν δημόσια, συμφωνίες δεν υπογράφηκαν. Θα ακολουθήσουν συζητήσεις ανάμεσα στους υπουργούς Αμυνας των δύο χωρών (Αποστολάκης και Ακάρ θα συναντηθούν σε λίγες μέρες, στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ) και ότι τους επόμενους μήνες θα γίνει και μια συνάντηση κορυφής, στην οποία και οι δύο θα συνοδεύονται από επιχειρηματίες, οι οποίοι θέλουν να κάνουν μπίζνες. Συνηθισμένα πράγματα, δηλαδή.

Ρουτινιάρικη ήταν και η αναφορά στην επανεκκίνηση του διαλόγου για τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) στο Αιγαίο. Εχει στοιχειώσει αυτή η ιστορία. Δε θυμόμαστε πόσοι πρωθυπουργοί και υπουργοί Εξωτερικών έχουν αναφερθεί στα ΜΟΕ εδώ και δυο δεκαετίες. Πρόκειται για καμιά τριανταριά μέτρα τα οποία τα έγραψαν κάποια στιγμή, σε ένδειξη καλής θέλησης, και μετά τα έβαλαν στο ράφι, απ' όπου τα παίρνουν και τα ξεσκονίζουν όταν δεν έχουν κάτι συγκεκριμένο να ανακοινώσουν. Ετσι και τώρα, Ερντογάν και Τσίπρας αναφέρθηκαν στα ΜΟΕ, δεν ανακοίνωσαν όμως κάποιο χρονοδιάγραμμα για την επανεκκίνηση του διαλόγου. Είναι σίγουρο ότι ελάχιστα (για να μην πούμε καθόλου) τους απασχόλησαν τα ΜΟΕ κατά τη δίωρη συνομιλία τους.

Οπως είναι σίγουρο ότι εκείνο που τους απασχόλησε είναι το Κυπριακό. Σε τέτοιου είδους διαπραγματεύσεις δεν περιμένει κανείς να μάθει την αλήθεια από τις επίσημες δηλώσεις. Παρά ταύτα, και σ' αυτές ακόμα φάνηκε η απόκλιση, καθώς ο Ερντογάν κατέστησε σαφές ότι για την Αγκυρα το μείζον είναι η πολιτική ισότητα Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, ενώ ο Τσίπρας μίλησε για βιώσιμη λύση επανένωσης. Ο Ερντογάν περιέγραψε με έμμεσο τρόπο μια συνομοσπονδιακή λύση, με κυρίαρχα τα τοπικά όργανα, ο Τσίπρας μια ομοσπονδιακή, με κυρίαρχη την κεντρική κυβέρνηση.

Ολα επανεκκινούν από εκεί που είχαν σταματήσει την προηγούμενη φορά. Δηλαδή από την αρχή. Η νέα απεσταλμένη του ειδικού γραμματέα του ΟΗΕ, Τζέιν Χολ Λουτ (έχουμε κουραστεί να απομνημονεύουμε δύσκολα ονόματα τόσα χρόνια), ξεκίνησε ήδη τις προκαταρκτικές συναντήσεις με Αναστασιάδη και Ακιντζί στην Κύπρο. Ο ΟΗΕ (δηλαδή οι Αμερικανοί που κάνουν το «παιχνίδι» στο Κυπριακό) πιέζουν για συμφωνία επί σφιχτού χρονοδιαγράμματος. Ο Γκουτέρες το κατέστησε σαφές με έμμεσο τρόπο, στην έκθεσή του για την ανανέωση της θητείας της UNFICYP (ειρηνευτική δύναμη του ΟΗΕ στο νησί), στην οποία αναφέρει ότι «η συνεχής υποστήριξη σε έναν ορίζοντα ατέρμονης διαδικασίας χωρίς αποτέλεσμα έχει λήξει. Παρομοίως, υπάρχει συναίνεση ότι το status quo δεν είναι πλέον βιώσιμο». Ο αναπληρωτής μόνιμος εκπρόσωπος των ΗΠΑ στον ΟΗΕ, Τζόναθαν Κοέν, το είπε πιο ωμά: «Η γενική παρουσία του ΟΗΕ στην Κύπρο δεν μπορεί να υποκαταστήσει ή να αποτελέσει τμήμα ενός τοπίου που δεν έχει δρόμο προς μια πολιτική λύση».

Ολ' αυτά ακούγονται (και είναι) τελεσιγραφικά: «ή βρίσκεται λύση τώρα ή αλλιώς ο ΟΗΕ αποσύρεται από τη διαδικασία και σας αφήνουμε να βγάλετε μόνοι σας τα μάτια σας». Το τελεσίγραφο είναι πιο απειλητικό για την ελληνοκυπριακή πλευρά, δεδομένου ότι η απόσυρση του ΟΗΕ θα κατοχυρώσει την τουρκική κατοχή. Το de facto δε θέλει και πολύ για να μετατραπεί σε de jure, αν μπουν στο παιχνίδι της αναγνώρισης του τουρκοκυπριακού κράτους μερικές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Από την άλλη, οι εταιρίες αυτών των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων έχουν συνάψει συμφωνίες για τις έρευνες για υδρογονάνθρακες στην κυπριακή ΑΟΖ με την κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας, που είναι η μόνη αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κρατική οντότητα (και μέλος της ΕΕ). Αυτό ασκεί οπωσδήποτε μια πίεση στην τουρκική πλευρά. Ομως κι αυτό μπορεί να αλλάξει, αν η ελληνοκυπριακή πλευρά καταστεί υπεύθυνη για το ναυάγιο και του νέου γύρου συνομιλιών. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα κονδύλια από τα περιφερειακά ταμεία της ΕΕ κατανέμονται στην τουρκοκυπριακή κοινότητα όχι μέσω της κυβέρνησης της Λευκωσίας, αλλά μέσω μηχανισμού που έχει στήσει η Κομισιόν και τον διαχειρίζεται η ίδια. Αυτό μπορεί να γίνει γενικό πρότυπο, οπότε θα άνοιγε το δρόμο για μια de jure λύση δύο κρατών. Θα δούμε, λοιπόν, πως θα εξελιχθούν τα πράγματα στο εγγύς μέλλον.