Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ
17. Το μυστικό
πρωτόκολλο
Ας δούμε
τώρα τι περιελάμβανε το μυστικό πρωτόκολλο, το οποίο επισυνάφθηκε στο
κυρίως σώμα τού Γερμανοσοβιετικού Συμφώνου. Πρώτα-πρώτα, γερμανοί και
σοβιετικοί συμφωνούσαν να χωρίσουν την Πολωνία με σύνορο τον ποταμό Βιστούλα.
Επίσης, η Γερμανία δεχόταν να παραδώσει στον σοβιετικό έλεγχο την Φινλανδία και
τις Βαλτικές Χώρες, πλην της Λιθουανίας. Τέλος, οι γερμανικές μειονότητες που
βρίσκονταν στην σοβιετική περιοχή (Βαλτική, Μπουκοβίνα, Βεσσαραβία κλπ) θα
αποχωρούσαν.
Θα έλεγε κανείς ότι αυτό το μυστικό πρωτόκολλο φτιάχτηκε καθ' υπαγόρευση του Στάλιν. Οι γερμανοί δέχονταν, δίχως αντίρρηση, να ανακτήσει η ΕΣΣΔ όλα τα εδάφη που είχαν καταλάβει οι πολωνοί το 1920 (δυτική Ουκρανία, δυτική Λευκορωσσία κλπ) και όπου κατοικούσαν πάνω από 20 εκατομμύρια άνθρωποι. Παράλληλα, η Σοβιετική Ένωση ανακτούσε όλα τα έδάφη τα οποία είχαν χαθεί για την Ρωσσία με την συνθήκη του Μπρεστ-Λιτόφσκ. Ταυτόχρονα, οι γερμανοί άφηναν "κρεμασμένους" τους φινλανδούς, οι οποίοι είχαν καταπατήσει αμιγώς ρωσσικά εδάφη και ήλπιζαν πως -με την βοήθεια των γερμανών- θα ανασύντασσαν την παλιά "Μεγάλη Φινλανδία", που έφτανε σχεδόν ως την Κριμαία.
Το μυστικό πρωτόκολλο "διέρρευσε" σχεδόν αμέσως και οι αγγλογάλλοι κόντεψαν να πάθουν εγκεφαλικό. Τώρα πια δεν ήσαν καθόλου βέβαιοι πως ο Χίτλερ θα χτυπούσε την ΕΣΣΔ. Σίγουρα, δεν θα την χτυπούσε αμέσως. Αν εξαφάνιζε την Πολωνία και παγίωνε τα ανατολικά του σύνορα στον Βιστούλα, θα στρεφόταν νότια, προς την Ρουμανία. Κι από κει και κάτω, η Μεσόγειος δεν ήταν μακρυά και ο κίνδυνος να ταχθεί η Τουρκία στο πλευρό τού Άξονα ήταν μεγάλος (άλλωστε, κατά τον Α' Π.Π. η Τουρκία είχε πολεμήσει στο πλευρό των Κεντρικών Δυνάμεων, κατά της Αντάντ).
Οι βρεττανοί έκαναν την τελευταία προσπάθειά τους να αποτρέψουν το αναπότρεπτο: δυο μέρες μετά την υπογραφή τού Γερμανοσοβιετικού Συμφώνου, η συμμαχία Λονδίνου-Βαρσοβίας αναβαθμίστηκε σε σύμφωνο αμοιβαίας βοήθειας. Ο Χίτλερ δεν πολυσκοτίστηκε. Την 1η Σεπτεμβρίου 1939, οι γερμανικές δυνάμεις μπήκαν στην Πολωνία. Αυτή η ημέρα θεωρείται (με αρκετή αυθαιρεσία, πάντως) ως η έναρξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Στις 3 του μηνός η Αγγλία, σύμφωνα προς όσα είχε συνυπογράψει λίγες μέρες πρωτύτερα με την Πολωνία, κήρυξε τον πόλεμο κατά της Γερμανίας. Λίγη ώρα αργότερα, το ίδιο έκανε και η Γαλλία.
Η αλήθεια είναι ότι αυτός ο πόλεμος που κήρυξαν οι αγγλογάλλοι κατά των γερμανών είναι λιγουλάκι...περίεργος: παρά την κήρυξή του, οι σύμμαχοι δεν εκδήλωσαν καμμία απολύτως επιχείρηση κατά της Γερμανίας, επί μήνες! Οι μεν γάλλοι οχυρώθηκαν στην Γραμμή Μαζινό και περίμεναν, οι δε βρεττανοί αποβιβάστηκαν στην βορειοανατολική Γαλλία και...περίμεναν επίσης. Το μόνο που έκαναν οι άγγλοι ήταν να υποκινήσουν την Φινλανδία σε πόλεμο με την ΕΣΣΔ, ενισχύοντάς την με πολεμικό υλικό, με στόχο την δημιουργία ενός μετώπου, το οποίο θα απασχολούσε τις σοβιετικές δυνάμεις (*).
Ο Στάλιν δεν ήταν καθόλου ευχαριστημένος με την στάση αναμονής των δυτικών. Ήξερε πως, αργά ή γρήγορα, οι ναζί θα κινούνταν κατά της Μόσχας και χρειαζόταν επειγόντως το άνοιγμα ενός μετώπου στο άλλο άκρο τής Ευρώπης. Για να πείσει τους αγγλογάλλους ότι η "συμμαχία" του με τον Χίτλερ πήγαινε μια χαρά, στις 28 Σεπτεμβρίου τροποποίησε το "μυστικό πρωτόκολλο", επιτρέποντας στην Γερμανία να φτάσει και πέρα από τον Βιστούλα (ως τον ποταμό Μπουγκ) και παίρνοντας την Λιθουανία ως αντάλλαγμα. Μ' αυτή την τροποποίηση γινόταν ακόμη πιο καθαρός ο προσανατολισμός των γερμανικών δυνάμεων προς τον Εύξεινο Πόντο και την Μεσόγειο.
Παρ' όλα αυτά, οι δυτικές δυνάμεις δεν έλεγαν να ξεκουνηθούν. Ακόμη ήλπιζαν ότι ο Χίτλερ θα επετίθετο κατά της ΕΣΣΔ μόλις ξεκαθάριζε την κατάσταση στην Πολωνία. Εκείνο που δεν είχαν υπολογίσει, όμως, ήταν ότι οι γερμανοί, πριν κινηθούν κατά της Μόσχας, θα ξεκαθάριζαν την κατάσταση και στα δυτικά τους. Κάτι που έκαναν τον Μάιο του 1940, συντρίβοντας την Γαλλία και πετώντας τούς βρεττανούς στην θάλασσα της Δουνκέρκης. Μέχρι τότε, όμως, η Σοβιετική Ένωση θα είχε κερδίσει δέκα πολύτιμους μήνες για να προετοιμαστεί.
Κάπου εδώ ολοκληρώνουμε μια εκτεταμένη παρουσίαση των ιστορικών δεδομένων που οδήγησαν στην υπογραφή του Γερμανοσοβιετικού Συμφώνου, γνωστότερου ως Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ. Μπορεί να κουραστήκαμε αρκετά αλλά τώρα πια έχουμε απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα. Μένει να απαντήσουμε σε ένα τελευταίο. Θα το κάνουμε αύριο, γράφοντας τον επίλογο.
(*) Για την Ιστορία, η Φινλαδία ηττήθηκε και αναγκάστηκε να συνθηκολογήσει τον Μάρτιο του 1940, χάνοντας οριστικά τα εκτός σκανδιναβικής χερσονήσου εδάφη που είχε κατακτήσει ως τότε. Η παθητική στάση τής Αγγλίας έγινε αφορμή ώστε χρόνια αργότερα να κατηγορηθεί ο Τσώρτσιλ ως...φιλοσταλινικός!
Θα έλεγε κανείς ότι αυτό το μυστικό πρωτόκολλο φτιάχτηκε καθ' υπαγόρευση του Στάλιν. Οι γερμανοί δέχονταν, δίχως αντίρρηση, να ανακτήσει η ΕΣΣΔ όλα τα εδάφη που είχαν καταλάβει οι πολωνοί το 1920 (δυτική Ουκρανία, δυτική Λευκορωσσία κλπ) και όπου κατοικούσαν πάνω από 20 εκατομμύρια άνθρωποι. Παράλληλα, η Σοβιετική Ένωση ανακτούσε όλα τα έδάφη τα οποία είχαν χαθεί για την Ρωσσία με την συνθήκη του Μπρεστ-Λιτόφσκ. Ταυτόχρονα, οι γερμανοί άφηναν "κρεμασμένους" τους φινλανδούς, οι οποίοι είχαν καταπατήσει αμιγώς ρωσσικά εδάφη και ήλπιζαν πως -με την βοήθεια των γερμανών- θα ανασύντασσαν την παλιά "Μεγάλη Φινλανδία", που έφτανε σχεδόν ως την Κριμαία.
Το μυστικό πρωτόκολλο "διέρρευσε" σχεδόν αμέσως και οι αγγλογάλλοι κόντεψαν να πάθουν εγκεφαλικό. Τώρα πια δεν ήσαν καθόλου βέβαιοι πως ο Χίτλερ θα χτυπούσε την ΕΣΣΔ. Σίγουρα, δεν θα την χτυπούσε αμέσως. Αν εξαφάνιζε την Πολωνία και παγίωνε τα ανατολικά του σύνορα στον Βιστούλα, θα στρεφόταν νότια, προς την Ρουμανία. Κι από κει και κάτω, η Μεσόγειος δεν ήταν μακρυά και ο κίνδυνος να ταχθεί η Τουρκία στο πλευρό τού Άξονα ήταν μεγάλος (άλλωστε, κατά τον Α' Π.Π. η Τουρκία είχε πολεμήσει στο πλευρό των Κεντρικών Δυνάμεων, κατά της Αντάντ).
Οι βρεττανοί έκαναν την τελευταία προσπάθειά τους να αποτρέψουν το αναπότρεπτο: δυο μέρες μετά την υπογραφή τού Γερμανοσοβιετικού Συμφώνου, η συμμαχία Λονδίνου-Βαρσοβίας αναβαθμίστηκε σε σύμφωνο αμοιβαίας βοήθειας. Ο Χίτλερ δεν πολυσκοτίστηκε. Την 1η Σεπτεμβρίου 1939, οι γερμανικές δυνάμεις μπήκαν στην Πολωνία. Αυτή η ημέρα θεωρείται (με αρκετή αυθαιρεσία, πάντως) ως η έναρξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Στις 3 του μηνός η Αγγλία, σύμφωνα προς όσα είχε συνυπογράψει λίγες μέρες πρωτύτερα με την Πολωνία, κήρυξε τον πόλεμο κατά της Γερμανίας. Λίγη ώρα αργότερα, το ίδιο έκανε και η Γαλλία.
Η αλήθεια είναι ότι αυτός ο πόλεμος που κήρυξαν οι αγγλογάλλοι κατά των γερμανών είναι λιγουλάκι...περίεργος: παρά την κήρυξή του, οι σύμμαχοι δεν εκδήλωσαν καμμία απολύτως επιχείρηση κατά της Γερμανίας, επί μήνες! Οι μεν γάλλοι οχυρώθηκαν στην Γραμμή Μαζινό και περίμεναν, οι δε βρεττανοί αποβιβάστηκαν στην βορειοανατολική Γαλλία και...περίμεναν επίσης. Το μόνο που έκαναν οι άγγλοι ήταν να υποκινήσουν την Φινλανδία σε πόλεμο με την ΕΣΣΔ, ενισχύοντάς την με πολεμικό υλικό, με στόχο την δημιουργία ενός μετώπου, το οποίο θα απασχολούσε τις σοβιετικές δυνάμεις (*).
Ο Στάλιν δεν ήταν καθόλου ευχαριστημένος με την στάση αναμονής των δυτικών. Ήξερε πως, αργά ή γρήγορα, οι ναζί θα κινούνταν κατά της Μόσχας και χρειαζόταν επειγόντως το άνοιγμα ενός μετώπου στο άλλο άκρο τής Ευρώπης. Για να πείσει τους αγγλογάλλους ότι η "συμμαχία" του με τον Χίτλερ πήγαινε μια χαρά, στις 28 Σεπτεμβρίου τροποποίησε το "μυστικό πρωτόκολλο", επιτρέποντας στην Γερμανία να φτάσει και πέρα από τον Βιστούλα (ως τον ποταμό Μπουγκ) και παίρνοντας την Λιθουανία ως αντάλλαγμα. Μ' αυτή την τροποποίηση γινόταν ακόμη πιο καθαρός ο προσανατολισμός των γερμανικών δυνάμεων προς τον Εύξεινο Πόντο και την Μεσόγειο.
Παρ' όλα αυτά, οι δυτικές δυνάμεις δεν έλεγαν να ξεκουνηθούν. Ακόμη ήλπιζαν ότι ο Χίτλερ θα επετίθετο κατά της ΕΣΣΔ μόλις ξεκαθάριζε την κατάσταση στην Πολωνία. Εκείνο που δεν είχαν υπολογίσει, όμως, ήταν ότι οι γερμανοί, πριν κινηθούν κατά της Μόσχας, θα ξεκαθάριζαν την κατάσταση και στα δυτικά τους. Κάτι που έκαναν τον Μάιο του 1940, συντρίβοντας την Γαλλία και πετώντας τούς βρεττανούς στην θάλασσα της Δουνκέρκης. Μέχρι τότε, όμως, η Σοβιετική Ένωση θα είχε κερδίσει δέκα πολύτιμους μήνες για να προετοιμαστεί.
Κάπου εδώ ολοκληρώνουμε μια εκτεταμένη παρουσίαση των ιστορικών δεδομένων που οδήγησαν στην υπογραφή του Γερμανοσοβιετικού Συμφώνου, γνωστότερου ως Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ. Μπορεί να κουραστήκαμε αρκετά αλλά τώρα πια έχουμε απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα. Μένει να απαντήσουμε σε ένα τελευταίο. Θα το κάνουμε αύριο, γράφοντας τον επίλογο.
(*) Για την Ιστορία, η Φινλαδία ηττήθηκε και αναγκάστηκε να συνθηκολογήσει τον Μάρτιο του 1940, χάνοντας οριστικά τα εκτός σκανδιναβικής χερσονήσου εδάφη που είχε κατακτήσει ως τότε. Η παθητική στάση τής Αγγλίας έγινε αφορμή ώστε χρόνια αργότερα να κατηγορηθεί ο Τσώρτσιλ ως...φιλοσταλινικός!
