Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ
18. Επίλογος και
συμπεράσματα
Κι ενώ ο
πόλεμος ξεσπάει, ο Τσάμπερλαιν έχει χάσει τον μπούσουλα. Δεν καταλαβαίνει τι
ήταν αυτό που πήγε στραβά και, κυρίως, δεν ξέρει πώς να αντιδράσει. Παρά ταύτα
και παρά τον καρκίνο που τον πλήττει, παραμένει στην θέση του. Όμως, όλοι
-εντός κι εκτός Βρεττανίας- καταλαβαίνουν ότι πλησιάζει η ώρα τού Ουίνστον
Τσώρτσιλ. Τυπικά, ο Τσώρτσιλ έγινε πρωθυπουργός μόλις ο Τσάμπερλαιν παραιτήθηκε
με το καζίκι τής Δουνκέρκης (Μάιος 1940), αλλά είχε αναλάβει πολιτικές
πρωτοβουλίες αμέσως μόλις άρχισε ο πόλεμος.
Ο Τσώρτσιλ είναι ένας μάλλον υπερτιμημένος πολιτικός. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που η ξεροκεφαλιά του έχει γίνει πρόξενος καταστροφών. Τί να πρωτοθυμηθεί κανείς; Το καταστροφικό του σχέδιο για απόβαση στα Δαρδανέλλια κατά τον Α' Π.Π.; Την άλλη συμμαχική καταστροφή στα Δωδεκάνησα κατά τον Β' Π.Π.; Την ηλίθια επιμονή του να αποβιβαστούν οι σύμμαχοι πρώτα στην Πελοπόννησο και αργότερα στην νοτιοανατολική Γαλλία αντί στην Νορμανδία; Την εμμονή του στην διατήρηση της βρεττανικής αυτοκρατορίας, όταν όλοι έβλεπαν ότι ο βρεττανικός λέων έπνεε τα λοίσθια; Τα απανωτά λάθη του τα οποία παρά λίγο να κοστίσουν στους συμμάχους την Βόρεια Αφρική, κάτι που ίσως να είχε συμβεί αν ο Ρόμμελ δεν ξέμενε από καύσιμα; Την πολύμηνη καθυστέρηση στην δημιουργία ενός δυτικού μετώπου, το οποίο θα ανακούφιζε τους σοβιετικούς;
Παρ' όλα αυτά, ο Τσώρτσιλ ήταν ο μόνος που αντελήφθη απολύτως το νόημα του Γερμανοσοβιετικού Συμφώνου. Κατάλαβε το παιχνίδι τού Στάλιν και από τότε η εκτίμησή του προς τον σοβιετικό ηγέτη όλο και μεγάλωνε (*). Όσο κι αν το συμφέρον της Βρεττανίας απαιτούσε μια αποδυναμωμένη ΕΣΣΔ, ο Τσώρτσιλ δεν άργησε να διαπιστώσει ότι ο προσεταιρισμός των σοβιετικών ήταν πλέον ο μόνος τρόπος για να συγκρατηθεί ο εκτός ελέγχου Χίτλερ: αν κάποιος μπορούσε να σταματήσει την Βέρμαχτ, αυτός ήταν μόνον ο Κόκκινος Στρατός.
Έτσι, λοιπόν, τον Οκτώβριο του 1939 και ενώ ο πόλεμος ήδη μαινόταν, ο Τσώρτσιλ ήρθε σε ανεπίσημη επαφή με τον Στάλιν, προκειμένου να φτάσουν σε κάποια συνεννόηση. Φυσικά, ο Στάλιν δέχτηκε. Οι συζητήσεις κράτησαν περίπου τρεις μήνες και κατέληξαν σε μια μυστική συμφωνία ανάμεσα στους δυο άνδρες (σ.σ.: υπενθυμίζω ότι ο Τσώρτσιλ δεν έχει γίνει ακόμη πρωθυπουργός), η οποία προέβλεπε συμμαχία Αγγλίας-ΕΣΣΔ ώστε να δημιουργηθούν 4 μέτωπα με την Γερμανία: στις Κάτω Χώρες, στην Δανία, στην Γαλλία και στην ανατολή. Ο Τσώρτσιλ θα αναλάμβανε αφ' ενός μεν να βάλει στο παιχνίδι ΗΠΑ και Γαλλία αφ' ετέρου δε να προχωρήσει στις απαραίτητες συνεννοήσεις με Δανία, Νορβηγία και Σουηδία. Τελικά, το μυστικό αυτό σύμφωνο υπεγράφη από τον Στάλιν στις 28 Ιανουαρίου 1940 και από τον Τσώρτσιλ στις 8 Φεβρουαρίου.
Βέβαια, οι εξελίξεις του πολέμου (εισβολή των γερμανών σε Δανία και Νορβηγία, άρνηση των ΗΠΑ να βγουν αμέσως στον πόλεμο, επιμονή της Σουηδίας σε ουδετερότητα κλπ) δεν κατέστησαν εφικτή την υλοποίηση της συμφωνίας Στάλιν-Τσώρτσιλ. Όμως, η σύναψη αυτής ακριβώς της συμφωνίας και, μάλιστα, με πρωτοβουλία ενός ορκισμένου αντικομμουνιστή, ανατρέπει και την παραμικρή ένσταση σχετικά με τον πραγματικό στόχο που είχε το Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ και με τις αντικειμενικές συνθήκες που οδήγησαν στην σύναψή του.
Συνοψίζοντας με δυο λόγια όσα αναφέραμε ως τώρα, μπορούμε να πούμε ότι με την σύναψη του Γερμανοσοβιετικού Συμφώνου, ο Στάλιν επεδίωκε δυο βασικά πράγματα. Πρώτον, να κερδίσει χρόνο ώστε να προετοιμαστεί όσο τον δυνατόν καλύτερα για την -θεωρούμενη ως σίγουρη- χιτλερική επίθεση. Και, δεύτερον, να δείξει στην δύση ότι ο κίνδυνος από την επέλαση του φασισμού δεν αποτελούσε πρόβλημα μόνο για τους κομμουνιστές.
Παράλληλα, υπογράφοντας το Σύμφωνο, ο Στάλιν έδωσε δύση δυο μηνύματα. Πρώτον, έδειξε στους δυτικούς πως είχε καταλάβει απολύτως το σχέδιό τους να στρέψουν την Βέρμαχτ κατά της ΕΣΣΔ. Και, δεύτερον, τους προειδοποίησε (εμμέσως πλην σαφέστατα) ότι η Μόσχα δεν ήταν διατεθειμένη να σηκώσει μοναχή της το βάρος της απόκρουσης του χιτλερικού κινδύνου.
Τελικά, εφ' όσον η Ιστορία γράφεται με γεγονότα και υπό την έννοια ότι και οι κύριες επιδιώξεις επιτεύχθηκαν και τα μηνύματα έπιασαν τόπο, πρέπει να δεχτούμε ότι το Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ απεδείχθη μοναδική επιτυχία τής σοβιετικής διπλωματίας.
Φτάνοντας στο τέλος αυτής της σειράς, πρέπει να απαντήσουμε και στο τελευταίο ερώτημα για το οποίο κάναμε λόγο χτες. Αφορά μια "εθνικόφρονης" προέλευσης συκοφαντία κατά του ΚΚΕ και των κομμουνιστών εν γένει, πως τάχατες αρνήθηκαν να πολεμήσουν κατά την εισβολή τής Βέρμαχτ στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 1941. Σύμφωνα με την κατηγορία, οι κομμουνιστές αρνήθηκαν να πολεμήσουν τον εισβολέα λόγω του Συμφώνου Μολότοφ-Ρίμπεντροπ.
Βέβαια, η ιστορική αλήθεια αποστομώνει τους πάσης φύσεως συκοφάντες (χουντικούς, χρυσαυγήτες, ταγματασφαλίτες και λοιπούς ηλίθιους) εφ' όσον δεν υπάρχει ούτε μία μαρτυρία κι ούτε ένα έγγραφο που να συμφωνεί με τα λεγόμενά τους. Ίσα-ίσα που το αντίθετο συμβαίνει. Αλλά πέρα κι απ' αυτά, τώρα πλέον καταλαβαίνουμε ότι δεν ήταν ποτέ δυνατόν να δώσει η Μόσχα "γραμμή" στους κομμουνιστές να μη πειράξουν τους ναζί. Για να μη τρελλαθούμε, δηλαδή!
Και τώρα, ο λόγος σε όσους επιμένουν να μιλούν για "κατάπτυστο" σύμφωνο ανάμεσα σε "μαύρο και ερυθρό φασισμό". Εμείς ό,τι είχαμε να πούμε, το είπαμε. Καιρός να δούμε και τα δικά τους στοιχεία. Αν έχουν.
(*) Εκτός από τα καταγεγραμμένα κολακευτικά σχόλια που έκανε κατά καιρούς ο Τσώρτσιλ για τον Στάλιν, κυκλοφορεί ευρέως ένας "ύμνος", τον οποίο υποτίθεται ότι εκφώνησε ο Τσώρτσιλ στην Βουλή των Λόρδων το 1959, κατά την επέτειο των 80 χρόνων από την γέννηση του σοβιετικού ηγέτη. Λυπάμαι που ίσως στενοχωρήσω κάποιους αλλά θεωρώ αυτό το κείμενο πλαστό. Δεν είναι μόνο το ότι δεν μπορώ να το βρω αλλού παρά μόνο στο διαδίκτυο. Κυρίως, είναι ζήτημα λογικής: εκτιμώ ότι είναι των απιθάνων απίθανο να συνεδρίασε η Βουλή των Λόρδων για να τιμήσει τα 80 χρόνια από την γέννηση του Στάλιν και, μάλιστα, να βγάλει τον πανηγυρικό της ημέρας ο Τσώρτσιλ! Παρά ταύτα, αν κάποιος έχει κατά νου κάποια σοβαρή πηγή, ας μου την γνωστοποιήσει.
Ο Τσώρτσιλ είναι ένας μάλλον υπερτιμημένος πολιτικός. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που η ξεροκεφαλιά του έχει γίνει πρόξενος καταστροφών. Τί να πρωτοθυμηθεί κανείς; Το καταστροφικό του σχέδιο για απόβαση στα Δαρδανέλλια κατά τον Α' Π.Π.; Την άλλη συμμαχική καταστροφή στα Δωδεκάνησα κατά τον Β' Π.Π.; Την ηλίθια επιμονή του να αποβιβαστούν οι σύμμαχοι πρώτα στην Πελοπόννησο και αργότερα στην νοτιοανατολική Γαλλία αντί στην Νορμανδία; Την εμμονή του στην διατήρηση της βρεττανικής αυτοκρατορίας, όταν όλοι έβλεπαν ότι ο βρεττανικός λέων έπνεε τα λοίσθια; Τα απανωτά λάθη του τα οποία παρά λίγο να κοστίσουν στους συμμάχους την Βόρεια Αφρική, κάτι που ίσως να είχε συμβεί αν ο Ρόμμελ δεν ξέμενε από καύσιμα; Την πολύμηνη καθυστέρηση στην δημιουργία ενός δυτικού μετώπου, το οποίο θα ανακούφιζε τους σοβιετικούς;
Παρ' όλα αυτά, ο Τσώρτσιλ ήταν ο μόνος που αντελήφθη απολύτως το νόημα του Γερμανοσοβιετικού Συμφώνου. Κατάλαβε το παιχνίδι τού Στάλιν και από τότε η εκτίμησή του προς τον σοβιετικό ηγέτη όλο και μεγάλωνε (*). Όσο κι αν το συμφέρον της Βρεττανίας απαιτούσε μια αποδυναμωμένη ΕΣΣΔ, ο Τσώρτσιλ δεν άργησε να διαπιστώσει ότι ο προσεταιρισμός των σοβιετικών ήταν πλέον ο μόνος τρόπος για να συγκρατηθεί ο εκτός ελέγχου Χίτλερ: αν κάποιος μπορούσε να σταματήσει την Βέρμαχτ, αυτός ήταν μόνον ο Κόκκινος Στρατός.
Έτσι, λοιπόν, τον Οκτώβριο του 1939 και ενώ ο πόλεμος ήδη μαινόταν, ο Τσώρτσιλ ήρθε σε ανεπίσημη επαφή με τον Στάλιν, προκειμένου να φτάσουν σε κάποια συνεννόηση. Φυσικά, ο Στάλιν δέχτηκε. Οι συζητήσεις κράτησαν περίπου τρεις μήνες και κατέληξαν σε μια μυστική συμφωνία ανάμεσα στους δυο άνδρες (σ.σ.: υπενθυμίζω ότι ο Τσώρτσιλ δεν έχει γίνει ακόμη πρωθυπουργός), η οποία προέβλεπε συμμαχία Αγγλίας-ΕΣΣΔ ώστε να δημιουργηθούν 4 μέτωπα με την Γερμανία: στις Κάτω Χώρες, στην Δανία, στην Γαλλία και στην ανατολή. Ο Τσώρτσιλ θα αναλάμβανε αφ' ενός μεν να βάλει στο παιχνίδι ΗΠΑ και Γαλλία αφ' ετέρου δε να προχωρήσει στις απαραίτητες συνεννοήσεις με Δανία, Νορβηγία και Σουηδία. Τελικά, το μυστικό αυτό σύμφωνο υπεγράφη από τον Στάλιν στις 28 Ιανουαρίου 1940 και από τον Τσώρτσιλ στις 8 Φεβρουαρίου.
Βέβαια, οι εξελίξεις του πολέμου (εισβολή των γερμανών σε Δανία και Νορβηγία, άρνηση των ΗΠΑ να βγουν αμέσως στον πόλεμο, επιμονή της Σουηδίας σε ουδετερότητα κλπ) δεν κατέστησαν εφικτή την υλοποίηση της συμφωνίας Στάλιν-Τσώρτσιλ. Όμως, η σύναψη αυτής ακριβώς της συμφωνίας και, μάλιστα, με πρωτοβουλία ενός ορκισμένου αντικομμουνιστή, ανατρέπει και την παραμικρή ένσταση σχετικά με τον πραγματικό στόχο που είχε το Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ και με τις αντικειμενικές συνθήκες που οδήγησαν στην σύναψή του.
Συνοψίζοντας με δυο λόγια όσα αναφέραμε ως τώρα, μπορούμε να πούμε ότι με την σύναψη του Γερμανοσοβιετικού Συμφώνου, ο Στάλιν επεδίωκε δυο βασικά πράγματα. Πρώτον, να κερδίσει χρόνο ώστε να προετοιμαστεί όσο τον δυνατόν καλύτερα για την -θεωρούμενη ως σίγουρη- χιτλερική επίθεση. Και, δεύτερον, να δείξει στην δύση ότι ο κίνδυνος από την επέλαση του φασισμού δεν αποτελούσε πρόβλημα μόνο για τους κομμουνιστές.
Παράλληλα, υπογράφοντας το Σύμφωνο, ο Στάλιν έδωσε δύση δυο μηνύματα. Πρώτον, έδειξε στους δυτικούς πως είχε καταλάβει απολύτως το σχέδιό τους να στρέψουν την Βέρμαχτ κατά της ΕΣΣΔ. Και, δεύτερον, τους προειδοποίησε (εμμέσως πλην σαφέστατα) ότι η Μόσχα δεν ήταν διατεθειμένη να σηκώσει μοναχή της το βάρος της απόκρουσης του χιτλερικού κινδύνου.
Τελικά, εφ' όσον η Ιστορία γράφεται με γεγονότα και υπό την έννοια ότι και οι κύριες επιδιώξεις επιτεύχθηκαν και τα μηνύματα έπιασαν τόπο, πρέπει να δεχτούμε ότι το Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ απεδείχθη μοναδική επιτυχία τής σοβιετικής διπλωματίας.
Φτάνοντας στο τέλος αυτής της σειράς, πρέπει να απαντήσουμε και στο τελευταίο ερώτημα για το οποίο κάναμε λόγο χτες. Αφορά μια "εθνικόφρονης" προέλευσης συκοφαντία κατά του ΚΚΕ και των κομμουνιστών εν γένει, πως τάχατες αρνήθηκαν να πολεμήσουν κατά την εισβολή τής Βέρμαχτ στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 1941. Σύμφωνα με την κατηγορία, οι κομμουνιστές αρνήθηκαν να πολεμήσουν τον εισβολέα λόγω του Συμφώνου Μολότοφ-Ρίμπεντροπ.
Βέβαια, η ιστορική αλήθεια αποστομώνει τους πάσης φύσεως συκοφάντες (χουντικούς, χρυσαυγήτες, ταγματασφαλίτες και λοιπούς ηλίθιους) εφ' όσον δεν υπάρχει ούτε μία μαρτυρία κι ούτε ένα έγγραφο που να συμφωνεί με τα λεγόμενά τους. Ίσα-ίσα που το αντίθετο συμβαίνει. Αλλά πέρα κι απ' αυτά, τώρα πλέον καταλαβαίνουμε ότι δεν ήταν ποτέ δυνατόν να δώσει η Μόσχα "γραμμή" στους κομμουνιστές να μη πειράξουν τους ναζί. Για να μη τρελλαθούμε, δηλαδή!
Και τώρα, ο λόγος σε όσους επιμένουν να μιλούν για "κατάπτυστο" σύμφωνο ανάμεσα σε "μαύρο και ερυθρό φασισμό". Εμείς ό,τι είχαμε να πούμε, το είπαμε. Καιρός να δούμε και τα δικά τους στοιχεία. Αν έχουν.
(*) Εκτός από τα καταγεγραμμένα κολακευτικά σχόλια που έκανε κατά καιρούς ο Τσώρτσιλ για τον Στάλιν, κυκλοφορεί ευρέως ένας "ύμνος", τον οποίο υποτίθεται ότι εκφώνησε ο Τσώρτσιλ στην Βουλή των Λόρδων το 1959, κατά την επέτειο των 80 χρόνων από την γέννηση του σοβιετικού ηγέτη. Λυπάμαι που ίσως στενοχωρήσω κάποιους αλλά θεωρώ αυτό το κείμενο πλαστό. Δεν είναι μόνο το ότι δεν μπορώ να το βρω αλλού παρά μόνο στο διαδίκτυο. Κυρίως, είναι ζήτημα λογικής: εκτιμώ ότι είναι των απιθάνων απίθανο να συνεδρίασε η Βουλή των Λόρδων για να τιμήσει τα 80 χρόνια από την γέννηση του Στάλιν και, μάλιστα, να βγάλει τον πανηγυρικό της ημέρας ο Τσώρτσιλ! Παρά ταύτα, αν κάποιος έχει κατά νου κάποια σοβαρή πηγή, ας μου την γνωστοποιήσει.
