Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ
9. Ο ρόλος της
Ιαπωνίας
Ας αφήσουμε
για λίγο τον Χίτλερ να απολαμβάνει την παντοδυναμία του και να καταστρώνει τα
επόμενα σχέδιά του κι ας μεταφερθούμε στην πίσω πλευρά τού πλανήτη. Εκεί, στην
Άπω Ανατολή, ο επεκτατισμός τής Ιαπωνίας παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Όταν οι ΗΠΑ έστελναν τον πλοίαρχο Πέρρυ (1853-1854) να "ανοίξει" την Ιαπωνία στις προκλήσεις τής εποχής, δεν ήταν δυνατόν να μαντέψουν πού θα κατέληγε όλο αυτό. Μετά από μια μεγάλη περίοδο μεταρρυθμίσεων (γνωστή ως Περίοδος Μέιτζι - Meiji Period), η χώρα βγήκε τόσο ισχυρή και βιομηχανοποιημένη ώστε φιλοδοξούσε να γίνει κι αυτή αυτοκρατορία. Το πρόβλημα ήταν πως τα μόνα εδαφη που προσφέρονταν για επέκταση ήσαν τα κινέζικα και, όσο κι αν η Κίνα παρέμενε μια κλειστή και ανίσχυρη χώρα, όντας μακρυά από κάθε ιδέα εκσυγχρονισμού, δεν συνέβαινε το ίδιο με τις μεγάλες δυνάμεις τής εποχής: οι βρεττανοί είχαν καταλάβει την Βιρμανία και το Νεπάλ, οι γάλλοι την Ινδοκίνα και οι Ρώσσοι μεγάλες εκτάσεις τού Τουρκεστάν και της Σιβηρίας. Έτσι, οι ιάπωνες προσπάθησαν να στριμωχτούν κι αυτοί από δίπλα, αφαιρώντας από την Κίνα τον έλεγχο της Κορεατικής Χερσονήσου και της νήσου Φορμόζας.
Οι ευρωπαίοι δεν είδαν με καλό μάτι τον ιαπωνικό επεκτατισμό: οι ιάπωνες ήσαν "έγχρωμοι" και υπήρχε κίνδυνος να μιμηθούν το παράδειγμά τους οι άλλες "έγχρωμες" αποικίες, αμφισβητώντας την "λευκή ανωτερότητα". Από την μεριά τους, οι ιάπωνες καταλάβαιναν ότι υστερούσαν έναντι των πανίσχυρων δυτικών χωρών και φρόντισαν να συνάψουν συμμαχία με την Βρεττανία. Δεν είχαν, όμως, κανένα πρόβλημα να τα βάλουν με τους ρώσσους, οι οποίοι, αναζητώντας διέξοδο στον Ειρηνικό, είχαν καταφέρει να πάρουν από την Κίνα την βορειοανατολική επαρχία Αμούρ (απέναντι στην Ιαπωνία) ενώ ήλεγχαν και την Μαντζουρία. Η επιθυμία των ιαπώνων να καταλάβουν αυτά τα εδάφη οδήγησε στον ρωσσοϊαπωνικό πόλεμο του 1905, ο οποίος κατέληξε σε ταπεινωτική ήττα των τσαρικών δυνάμεων.
Η ανησυχία των "λευκών" εντάθηκε και άρχισε να γίνεται λόγος για "κίτρινο κίνδυνο". Προσπαθώντας να διασκεδάσει αυτές τις ανησυχίες, η Ιαπωνία όχι μόνο διατήρησε την συμμαχία της με την Βρεττανία αλλά βγήκε και στο πλευρό τής Αντάντ κατά τον Α' Π.Π. Και κάπως έτσι, μετά τον πόλεμο οι ιάπωνες βρέθηκαν να κατέχουν όλες τις γερμανικές αποικίες στον Ειρηνικό αλλά και όλες τις εγκαταστάσεις τής Γερμανίας στην Κίνα.
Την ίδια ώρα η Κίνα κατέρρεε. Στα υπολείμματα της παλιάς αυτοκρατορίας, το Κουόμιτανγκ (το κινεζικό εθνικιστικό κόμμα) δεν κατάφερε να κρατήσει ενωμένη την χώρα, η οποία διασπάστηκε σε κρατίδια διοικούμενα από πολέμαρχους. Αυτή η χαώδης κατάσταση έκανε τους ιάπωνες να ξερογλείφονται. Κι όταν το κραχ τού 1929 τσάκισε τις ιαπωνικές εξαγωγές και οι ΗΠΑ αποφάσισαν να κλείσουν τα σύνορά τους στους ιάπωνες μετανάστες, ξέσπασε η επεκτατική καταιγίδα: Το 1931, η Ιαπωνία εισέβαλε στην Μαντζουρία και δημιούργησε εκεί ένα κράτος-μαριονέττα, το Μαντζούκουο. Το 1932, οι ιάπωνες προσπάθησαν να καταλάβουν την Σαγκάη αλλά απωθήθηκαν. Το 1933 κατέλαβαν την επαρχία Τζεχόλ, μεταξύ Μαντζουρίας και Πεκίνου.
Τότε ήταν που, επί τέλους, ξύπνησαν οι δυτικοί και κατάλαβαν ότι οι ιάπωνες μιλιταριστές είχαν βάλει σκοπό τους να καταλάβουν ολόκληρη την Κίνα. Με αντανακλαστικά Ραν-Ταν-Πλαν και δυο χρόνια καθυστέρηση, η Κοινωνία των Εθνών καταδίκασε την ιαπωνική επίθεση στην Μαντζουρία. Τα αφτιά των ιαπώνων δεν ίδρωσαν καθόλου: αν δεν τους ήθελαν οι άγγλοι κι οι γάλλοι, θα πήγαιναν με τους γερμανούς! Έτσι, τον Νοέμβριο του 1936, Γερμανία και Ιαπωνία υπέγραψαν το γνωστό Σύμφωνο Αντικομιντέρν, δηλαδή μια καθαρά αντικομμουνιστική συμμαχία. Παράλληλα, η Ιαπωνία κατήγγειλε τις συνθήκες της με την Βρεττανία και τις ΗΠΑ.
Μη πιστεύοντας στο αξιόμαχο των σοβιετικών δυνάμεων, το καλοκαίρι του 1938 οι ιάπωνες εξαπέλυσαν επίθεση κατά της ρωσσικής επαρχίας Άπω Ανατολής (με πρωτεύουσα το Βλαδιβοστόκ) αλλά δεν κατάφεραν να νικήσουν. Την επόμενη χρονιά εξαπέλυσαν καινούργια επίθεση από την Μαντζουρία προς την Εξωτερική Μογγολία. Ήταν η γνωστή Μάχη του Τζαλτζίν-Γκολ, η οποία διήρκεσε από τον Μάιο ως τον Σεπτέμβριο του 1939 και κατέληξε σε ήττα του ιαπωνικού στρατού. Ξαφνικά, οι ιάπωνες κατάλαβαν ότι δεν μπορούσαν να τα βάλουν μόνοι τους με τους σοβιετικούς, οπότε η συμμαχία τους με το Γ' Ράιχ ήταν επιβεβλημένη.
Ίσως να αναρωτιέται κάποιος γιατί οι δυτικοί δεν πήραν χαμπάρι έγκαιρα τον κίνδυνο που εγκυμονούσε ο ιαπωνικός μιλιταρισμός. Η απάντηση δεν είναι δύσκολη: για τον ίδιο λόγο που άργησαν να πάρουν χαμπάρι και τον χιτλερικό κίνδυνο! Όσο ιάπωνες και γερμανοί τα βάζουν με τους κομμουνιστές και όσο οι δουλειές μαζί τους πάνε καλά, δεν υπάρχει πρόβλημα. Πάνω απ'όλα οι δουλειές!
Μόνο που αυτές οι "δουλειές" συσπείρωσαν με την Γερμανία (μέσω του Συμφώνου Αντικομιντέρν) δυο ισχυρές χώρες (Ιταλία, Ιαπωνία), οι οποίες κατά τον Α' Π.Π. ανήκαν στην Αντάντ...
Όταν οι ΗΠΑ έστελναν τον πλοίαρχο Πέρρυ (1853-1854) να "ανοίξει" την Ιαπωνία στις προκλήσεις τής εποχής, δεν ήταν δυνατόν να μαντέψουν πού θα κατέληγε όλο αυτό. Μετά από μια μεγάλη περίοδο μεταρρυθμίσεων (γνωστή ως Περίοδος Μέιτζι - Meiji Period), η χώρα βγήκε τόσο ισχυρή και βιομηχανοποιημένη ώστε φιλοδοξούσε να γίνει κι αυτή αυτοκρατορία. Το πρόβλημα ήταν πως τα μόνα εδαφη που προσφέρονταν για επέκταση ήσαν τα κινέζικα και, όσο κι αν η Κίνα παρέμενε μια κλειστή και ανίσχυρη χώρα, όντας μακρυά από κάθε ιδέα εκσυγχρονισμού, δεν συνέβαινε το ίδιο με τις μεγάλες δυνάμεις τής εποχής: οι βρεττανοί είχαν καταλάβει την Βιρμανία και το Νεπάλ, οι γάλλοι την Ινδοκίνα και οι Ρώσσοι μεγάλες εκτάσεις τού Τουρκεστάν και της Σιβηρίας. Έτσι, οι ιάπωνες προσπάθησαν να στριμωχτούν κι αυτοί από δίπλα, αφαιρώντας από την Κίνα τον έλεγχο της Κορεατικής Χερσονήσου και της νήσου Φορμόζας.
Οι ευρωπαίοι δεν είδαν με καλό μάτι τον ιαπωνικό επεκτατισμό: οι ιάπωνες ήσαν "έγχρωμοι" και υπήρχε κίνδυνος να μιμηθούν το παράδειγμά τους οι άλλες "έγχρωμες" αποικίες, αμφισβητώντας την "λευκή ανωτερότητα". Από την μεριά τους, οι ιάπωνες καταλάβαιναν ότι υστερούσαν έναντι των πανίσχυρων δυτικών χωρών και φρόντισαν να συνάψουν συμμαχία με την Βρεττανία. Δεν είχαν, όμως, κανένα πρόβλημα να τα βάλουν με τους ρώσσους, οι οποίοι, αναζητώντας διέξοδο στον Ειρηνικό, είχαν καταφέρει να πάρουν από την Κίνα την βορειοανατολική επαρχία Αμούρ (απέναντι στην Ιαπωνία) ενώ ήλεγχαν και την Μαντζουρία. Η επιθυμία των ιαπώνων να καταλάβουν αυτά τα εδάφη οδήγησε στον ρωσσοϊαπωνικό πόλεμο του 1905, ο οποίος κατέληξε σε ταπεινωτική ήττα των τσαρικών δυνάμεων.
Η ανησυχία των "λευκών" εντάθηκε και άρχισε να γίνεται λόγος για "κίτρινο κίνδυνο". Προσπαθώντας να διασκεδάσει αυτές τις ανησυχίες, η Ιαπωνία όχι μόνο διατήρησε την συμμαχία της με την Βρεττανία αλλά βγήκε και στο πλευρό τής Αντάντ κατά τον Α' Π.Π. Και κάπως έτσι, μετά τον πόλεμο οι ιάπωνες βρέθηκαν να κατέχουν όλες τις γερμανικές αποικίες στον Ειρηνικό αλλά και όλες τις εγκαταστάσεις τής Γερμανίας στην Κίνα.
Την ίδια ώρα η Κίνα κατέρρεε. Στα υπολείμματα της παλιάς αυτοκρατορίας, το Κουόμιτανγκ (το κινεζικό εθνικιστικό κόμμα) δεν κατάφερε να κρατήσει ενωμένη την χώρα, η οποία διασπάστηκε σε κρατίδια διοικούμενα από πολέμαρχους. Αυτή η χαώδης κατάσταση έκανε τους ιάπωνες να ξερογλείφονται. Κι όταν το κραχ τού 1929 τσάκισε τις ιαπωνικές εξαγωγές και οι ΗΠΑ αποφάσισαν να κλείσουν τα σύνορά τους στους ιάπωνες μετανάστες, ξέσπασε η επεκτατική καταιγίδα: Το 1931, η Ιαπωνία εισέβαλε στην Μαντζουρία και δημιούργησε εκεί ένα κράτος-μαριονέττα, το Μαντζούκουο. Το 1932, οι ιάπωνες προσπάθησαν να καταλάβουν την Σαγκάη αλλά απωθήθηκαν. Το 1933 κατέλαβαν την επαρχία Τζεχόλ, μεταξύ Μαντζουρίας και Πεκίνου.
Τότε ήταν που, επί τέλους, ξύπνησαν οι δυτικοί και κατάλαβαν ότι οι ιάπωνες μιλιταριστές είχαν βάλει σκοπό τους να καταλάβουν ολόκληρη την Κίνα. Με αντανακλαστικά Ραν-Ταν-Πλαν και δυο χρόνια καθυστέρηση, η Κοινωνία των Εθνών καταδίκασε την ιαπωνική επίθεση στην Μαντζουρία. Τα αφτιά των ιαπώνων δεν ίδρωσαν καθόλου: αν δεν τους ήθελαν οι άγγλοι κι οι γάλλοι, θα πήγαιναν με τους γερμανούς! Έτσι, τον Νοέμβριο του 1936, Γερμανία και Ιαπωνία υπέγραψαν το γνωστό Σύμφωνο Αντικομιντέρν, δηλαδή μια καθαρά αντικομμουνιστική συμμαχία. Παράλληλα, η Ιαπωνία κατήγγειλε τις συνθήκες της με την Βρεττανία και τις ΗΠΑ.
Μη πιστεύοντας στο αξιόμαχο των σοβιετικών δυνάμεων, το καλοκαίρι του 1938 οι ιάπωνες εξαπέλυσαν επίθεση κατά της ρωσσικής επαρχίας Άπω Ανατολής (με πρωτεύουσα το Βλαδιβοστόκ) αλλά δεν κατάφεραν να νικήσουν. Την επόμενη χρονιά εξαπέλυσαν καινούργια επίθεση από την Μαντζουρία προς την Εξωτερική Μογγολία. Ήταν η γνωστή Μάχη του Τζαλτζίν-Γκολ, η οποία διήρκεσε από τον Μάιο ως τον Σεπτέμβριο του 1939 και κατέληξε σε ήττα του ιαπωνικού στρατού. Ξαφνικά, οι ιάπωνες κατάλαβαν ότι δεν μπορούσαν να τα βάλουν μόνοι τους με τους σοβιετικούς, οπότε η συμμαχία τους με το Γ' Ράιχ ήταν επιβεβλημένη.
Ίσως να αναρωτιέται κάποιος γιατί οι δυτικοί δεν πήραν χαμπάρι έγκαιρα τον κίνδυνο που εγκυμονούσε ο ιαπωνικός μιλιταρισμός. Η απάντηση δεν είναι δύσκολη: για τον ίδιο λόγο που άργησαν να πάρουν χαμπάρι και τον χιτλερικό κίνδυνο! Όσο ιάπωνες και γερμανοί τα βάζουν με τους κομμουνιστές και όσο οι δουλειές μαζί τους πάνε καλά, δεν υπάρχει πρόβλημα. Πάνω απ'όλα οι δουλειές!
Μόνο που αυτές οι "δουλειές" συσπείρωσαν με την Γερμανία (μέσω του Συμφώνου Αντικομιντέρν) δυο ισχυρές χώρες (Ιταλία, Ιαπωνία), οι οποίες κατά τον Α' Π.Π. ανήκαν στην Αντάντ...
Σχόλια